Wersja elektroniczna słownika (pdf)

107nierowień (1) [Tęcz] D zn. «człowieknierówny stanem, urodzeniem, niższypod względem społecznym»: Boże sięgo pożałuj, człowieka dobrego,/ Iżetako marnie zszedł od nierownia swojego![Tęcz, 193, 5]. D gram. rzecz., psł.dekl. -jo- ? pol. dekl. m. D etym. psł.*neorv}n{j} / *ne +*orv}n{ +*j}(derywat od zaprzeczonego przym.,utworzony formantem -j}, lub odrzecz.derywat prefiksalny, utworzony formantemne-). D rozwój: wyraz poświadczonytylko w tym jednym kontekście,bogatą dokumentację ma natomiastforma rowień.KDKnierychło (1) [Satyra] D zn. «nieprędko»:Szedw do chrosta, za krzem leży,/Nierychło zasię wybieży [Satyra, 191, 22].D gram. przysłów. D etym. połączeniepart. nie i stpol. przysłów. rychło;można też interpretować jako M.,B. lp. r. n. odm. prostej przym. nierychł.D por. wrychle.BTnieść (1) [ŻB] D zn. «iść z czymś, idąc,dźwigać coś»: A zatym uźrzeli wilka,a on wieprza zasię niesie [ŻB II, 31, 18].D gram. czas., psł. kon. I -o- | -e- ?pol. kon. I -ę, -’esz; ndk. D etym. pie.*nek’- «dosięgnąć, schwytać, nieść»;psł. *nesti; ogsłow. – czes. nést, ros.nésti, słoweń. nêsti, scs. nesti (por. lit.néšti «nieść», stind. náśati «dosięga»).D rozwój: psł. *nesti ? stpol. *ńeśći ?stpol., śrpol. ńeść.D por. nosić, podnieść, przynieść.WDnieumienie (1) [Kśw] D zn. «niewiedza»:A piąte anjeliświęci na nauczenie naszego nieumienia[Kśw I, 10, 12]. D gram. rzecz., psł.dekl. -jo- ? pol. dekl. n. D etym.psł. *neumenj}e (derywat od rzecz.*umen}je, utworzony za pomocą formantu*ne-). D rozwój: wyraz rzadko˘rejestrowany, wyszedł z użycia podobniejak stpol. nieumstwo.D por. umieć.KDKnieustawiczstwo (1) [Kśw] D zn. «niestałość,chwiejność»: Galaa wyprawiasię: miasto płwiących, to je nieustawiczstwoludzi grzesznych [Kśw I, 10, 20].D gram. rzecz., psł. dekl. -o- ? pol.dekl. n. D etym. wyraz o genezie psł.,morfem rdzenny psł. *-sta-, zob. stać/ stojać (por. łot. stāws «stromy»,staws «stan, postać», lit. stowēti «stać»).D rozwój: wyraz wyszedł z użycia jużw j. stpol., zastąpiony przez niestałość,niestateczność.D por. stać.KDKnieużyteczny (1) [BZ] D zn. «pusty,bezpłodny»: Ale ziemia była nieużytecznaa prozna [BZ, 71, 2-3]. D gram.przym., odm. złoż. D etym. derywat odpsł. *užit{k{ «użycie, używanie» (por.czes. užitek «użytek, zysk», sch. užítak«użycie, użytkowanie, uciecha»)/ *užiti «użyć, zastosować»; wyrazzach.słow. – por. czes. (ne)užitečný, słc.neužitočný. D rozwój: już w j. stpol.podstawowym zn. wyrazu było «niepożyteczny,nieprzydatny»; przym. nieużytecznyw zn. «bezpłodny, pusty»zaczął wychodzić zużycia w j. śrpol.D por. żyć, użytek.ISniewiasta (3) [ŻB] D zn. «kobieta –zwłaszcza zamężna»: Osobnie jednaniewiasta syna swego k niemu przyniosła[ŻB, 31, 19]. I puścił ji całai zdrowa onej niewieście [ŻB, 31, 19].D gram. rzecz., psł. dekl. -a- ? pol.dekl. ż. D etym. psł. *nevěsta / *nevěsta/ *ne-void-t-ā «jeszcze nieznana»(psł. przym. *věst{ «znany»);ogsłow. – dłuż. ńeẃesta «narzeczona»,«synowa», ukr. nevísta «żona», ros.nevésta «narzeczona», «synowa», słoweń.nevestá «narzeczona», «bratoniewiasta