Wersja elektroniczna słownika (pdf)

171*-}je; por. ukr. sérdytysja «gniewaćsię», ros. serdít’sja «gniewać się», sch.sŕditi «złościć się». D rozwój: w wyrazienastąpiła asymilacja formy z prefiksemroz-; wyraz używany wyłącznie w stpol.tekstach biblijnych – w XVI-wiecznychprzekładach Biblii już nie występuje;dziś znany tylko czas. rozsierdzić.D por. sierce.JGrość (2) [BZ] D zn. «rosnąć; wzrastać,rozwijać się»: I pożegnał jim Bog,a rzkąc: Rośćcie a płodźcie sie [BZ, 72,47]. D gram. czas., psł. kon. I -o- | -e- ?stpol., śrpol. kon. I -ę, -’esz (rostę, rościesz);ndk. D etym. psł. *orsti (/ *ortti/ *ordti) ? *rosti |*rasti; ogsłow. –czes. růst, ukr. rostý, sch. rásti, scs. rasti;prawdopodobnie od pie. *er(3 )d (h) -«wysoki; rosnąć» (por. stirl. ard «wysoki,wielki», łac. arbor «drzewo»).D rozwój: płn.słow. *rosti ? stpol.*rōśći ? stpol. rōść ? śrpol. róść;wyparty w j. śrpol. przez rosnąć (/*rost-ną-ć), stąd rosnę, rośniesz, alerósł (i przym. rosły).WDrozbić (3) [Pfl, ŻMB, Ppuł] D zn.1. «uderzeniami rozdzielić na części,na kawałki, zniszczyć»: Włodać będziesznad nimi w mietle żelaznej,a jako sąd zdunowy rozbijesz je[Ppuł II, 53, 9]. D gram. czas., psł. kon. III-jo- | -je- ? pol. kon. II -’ę, -’esz; dk.rozbity D zn. 2. «rozpięty, ukrzyżowany»,tu we fraz. rozbity na krzyżu: Niemam ani będę mieć jinego,/ Jednociebie, Synu, na krzyżu rozbitego [ŻMB,180, 38]. D gram. im. cz. przesz. bierny,odm. złoż. D etym. psł. *orzbiti (/ *biti)? *rozbiti | *razbiti; ogsłow. – czes.rozbít, strus. rozbiti, sch. ràzbíti, scs.razbiti. D rozwój: płn.słow. *rozbiti ?stpol. rozb’ić(i) ? śrpol. rozb’ić; w zn. 2.w stpol. obocznie do na krzyż przybit; zn.rozeznanierel. pod wpływem czeskim (stczes. nakříži rozbit); im. ulega. w j. śrpol.adiektywizacji ? im. przym. bierny.D por. bić.WDrozbity zob. rozbić.WDrozdzielenie (1) [Kgn] D zn. «punktwidzenia, opinia»: A przez toć to jistewiesiele byłoć jest ono wielikie, a to kuczworakiemu rozdzieleniu [Kgn II, 35, 22].D gram. rzecz., psł. dekl. -jo- ? pol.dekl. n. D etym. derywat utworzonysuf. -enie (/ psł. *-en}je) od czas.roz-dzielić (/ płn.psł. *roz-děliti); por.czes. dělit, ukr. dzjalíc, bułg. razdeljam,scs. děliti.D por. rozdzielić.JGrozdzielić (7) [BZ, ŻMB, RP] D zn.1. «odłączyć coś od czegoś, oddzielić»:Lepak rzecze Bog: bądź stworzeniewpośrzod wod! a rozdzielił wody odwod [BZ, 71, 8]. 2. «odsunąć, odseparowaćkogoś od kogoś; rozłączyć»: Ostańtego wsze, tobie wielę,/ Przezdzięki kaźnią rozdzielę [RP, 197, 74].3. «podzielić się czymś, dopuścićkogoś do udziału w czymś»: Synkumiły i wybrany,/ Rozdziel z matkąswoją rany [ŻMB, 180, 15]. D gram. czas.,psł. kon. IV -jo- | -i- ? pol. kon. III-’ę, -’isz; dk. D formy tekstowe: rozdzieliłycz. przesz. lm. 3. os.; rozdzielcietr. rozk. lm. 2. os. D etym. psł. *orzděliti(/ *děliti) ? *rozděliti | *razděliti;ogsłow. – czes. rozdělit, strus. rozděliti,sch. razdéliti, scs. razděliti. D rozwój:płn.słow. *rozděliti ? stpol. *rozŹel’ići? stpol., śrpol. rozŹel’ić.D por. dział.WDrozeznanie (1) [BZ] D zn. «rozpoznanie,rozróżnienie»: Bądźcie światław stworzeniu niebieskiem, a rozdzielciedzień z nocą, a bądźcie na rozeznanieczasom i dniom, i latom [BZ, 71, 22].