Wersja elektroniczna słownika (pdf)

ozgniewać 172D gram. rzecz., psł. dekl. -jo- ? pol.dekl. n. D etym. rdzeń pie. *gno-;derywat utworzony suf. -anie (/ psł.*-an}je) od czas. rozeznać (/ od znać/ psł. *znati); por. czes. znáti, ros.znat’, słoweń. znáti, scs. znati (por.grec. gignosko «znam»).D por. znać.JGrozgniewać się, rozniewać się (4)[Pfl, Kgn, ŻB, Ppuł] D zn. «wpaśćw gniew, stać się gniewnym»: Przyjmiciepokaźnienie, bo snadź rozgniewasie gospodzin, i sginiecie s drogi prawej[Pfl II, 18, 12]. D gram. czas., psł. kon. III-jo- | -je- ? pol. kon. IV -am, -asz; dk.D formy tekstowe: się rozgniewał cz.przesz. lp. 3. os.; jest się był rozniewałcz. zaprzesz. złoż. lp. 3. os.; rozgniewawsię im. cz. przesz. czynny I M. lp. r. m.,odm. prosta. D etym. psł. *orzgněvati(/ *gněvati) ? *rozgněvati |*razgněvati;ogsłow. – czes. rozhněvat (se),strus. rozgněvatisja, sch. razgnéviti.D rozwój: płn.słow. *rozgněvati sę ?stpol. *rozgńevaći śę ? stpol. rozgńevać( | rozńevać | ozńevać) śę; z odm.rzeczownikowej im. cz. przesz. czynnegoI zachowała się forma M. lp. r. ż.,która w j. śrpol. uległa adwerbizacji ?im. przysłów. uprzedni.D por. gniew.WDrozgniewaw się zob. rozgniewaćsię.WDrozkrwawićrozkrwawiony (1) [ŻMB] D zn. «zranionydo krwi, krwią zbroczony»: Zamęt ciężkidostał się mie ubogiej żenie,/ Widzęćrozkrwawione me miłe narodzenie [ŻMB,180, 10]. D gram. im. cz. przesz. bierny,odm. złoż. D etym. odkrwawić (/ psł.*kr{vaviti / przym. *kr{vav{) za pomocąprzyr. roz- (/ psł. *orz-); może to byćrównież formacja powstała bezpośredniood wyrazu krew, na co wskazuje zn.«zranić do krwi, zbroczyć krwią».D por. krew, krwawy.WDrozkrwawiony zob. rozkrwawić.WDrozliczny (1) [BZ] D zn. «rozmaity,różnorodny, wieloraki»: Uczynił Bogźwierzęta ziemska, każde podług podobieństwajich, i dobytek, i rozlicznerobacstwo [BZ, 72, 39]. D gram. przym.,odm. złoż. D etym. psł. *orzlič}n{(j})«odróżniający się od czegoś, różniącysię» (/ *orz-ličiti «ukształtować inaczej,odmienić, odróżnić» / *ličiti«formować, kształtować, zdobić») ?zach.słow. *rozlič}n{(j}); ogsłow. –czes. rozličný, ros. razlíčnyj, sch. rázličan,scs. različ}n{ | rozlič}n{ «różny,odmienny». D rozwój: zach.słow. *rozlič}n{j}? stpol. *rozl’ič´ny ? stpol.,śrpol. rozl’ičny; współcześnie wyrazksiążk.ISrozmnożenie (1) [RP] D zn. «powiększenie,uczynienie liczniejszym, silniejszym»:Pomoży mi to działo słożyć,/Bych je mogł pilnie wyłożyć/Ku twej fały rozmnożeniu,/ Ku ludzkiemupolepszeniu! [RP, 195, 4]. D gram.rzecz., psł. dekl. -jo- ? pol. dekl. n.D etym. derywat utworzony suf. -enie(/ psł. *-en}je) od czas. roz-mnożyć(/ płn.psł. *roz-m{nožiti); ogsłow. –por. czes. rozmnožovani, ukr. rozmnóžennja,bułg. razmnoženie. D rozwój:w wyrazie nastąpiła specjalizacja zn.stpol. «powiększenie» ? «powiększeniegatunku».D por. rozmnożyć.JGrozmnożyć się (1) [BZ] D zn. «ożywychistotach, organizmach: wydaćpotomstwo»: I pożegnał temu stworzeniu,a rzkąc: rośćcie a rozmnożciesię [BZ, 71, 34]. D gram. czas., psł. kon.IV -jo- | -i- ? pol. kon. III -’ę, -’isz;