Wersja elektroniczna słownika (pdf)

3„Niech tak się stanie”; „To prawda”,wypowiadana na zakończenie modlitw,kazań itp.»: Surge stadłagrzesznego, propera w lepsze s dobrego,veni do krolestwa niebieskiego.Amen [Kśw II, 12, 40]. Słota, grzesznysługa twoj,/ Prosi za to twej miłości,/Udziel nam wszem swej radości.Amen [Słota, 190, 114]. D gram. rzecz.,nieodm. D etym. zap. hebr. āmen«pewne, niech tak się stanie, zaprawdęgodne wiary»; w brzmieniu oryginalnymprzeszło do liturgii grec. i łac.D rozwój: występuje w wielu fraz., np.jak amen w pacierzu «pewne, na pewno»,to już amen «już koniec, skończyłosię coś ostatecznie, przepadło»,na amen «całkowicie, zupełnie».KDKani (10) [Pfl, RsP, RsK, Ppuł] D zn. «ni,również nie, nawet nie, wcale nie»:Przeto nie wstają niemiłościwi w sądzieani grzesznicy w radzie prawych[Pfl I, 17, 6]. Jako Wojciech nie ukradłMichałowi świni, ani jich użytka ma[RsP, 44, 17]. D gram. spójnik łączącyczłony lub zdania z negacją, uznawaneteż za wyłączające; używany zarównowtedy, gdy w zdaniu obecna druganegacja w postaci partykuły nie, jakibezniej.D etym. psł.*ani «spójnik wyłączający,pierwotnie partykuła wzmacniającaprzeczenie»; zrost psł. spójnika*a z part. przeczącą *ni «i nie»; ogsłow.– czes. ani, ukr. áni, błr. aní, aleros., bułg., sch. tylko ni, bez nagłosowegospójnika.D por. ni.AKanieł, anjeł, anioł, anjoł (13) [Kśw,Kgn, ŻMB] D zn. «istota duchowna,posłaniec Boga»: Tako lud bożyjeła wiciężstwo odzirżeli,apoganiśmirć podjęli, bo nisą nam na otwadzenie naszego ustraszenia,a piąte anjeliświęci na nauczenie naszego nieumienia[Kśw I, 10, 10-12]. D gram. rzecz., pol.dekl. m. D formy tekstowe: anjoła B.lp., anjele W. lp. D etym. zap. grec.angelos, łac. angelus «posłaniec»; inter.D rozwój: łac. termin religijny angelus,zap. przez czes. medium anjel, miałw stpol. postać anieł, a po przegłosie’e ? ’o – anioł.KDKanioł zob. anieł.KDKanjeł zob. anieł.KDKanjoł zob. anieł.KDKano (1) [Słota] D zn. «a jednak, a tymczasem,ale»: Sięga w misę prze drugiego,/Szukaję kęsa lubego,/ Niedostojennics dobrego./ Ano wżdy widzą,/Gdzie csny siedzi [Słota, 189, 34]. D gram.spójnik łączący przeciwstawne zdania.D etym. psł. *ano «part. – a oto, a więc,no tak», wtórnie spójnik «a jednak,ale», prawdopodobnie zestawienie wykrzyknika*a! i M., B. lp. r. n. zaimkaono, pościągnięciu; ogsłow. jako part.i spójnik – czes. ano, ros. pot. an, dial.áno, anó, sch. daw. an, dial. ãno, àno.D rozwój: jako spójnik tylko w j. stpol.,obok part. ano «tak, tak właśnie, notak», która przetrwała do dziś.AKapostoł (2) [Kgn] D zn. «każdy z dwunastuuczniów wybranych przez Chrystusai posłanych z misją ewangelizacyjną»:Nasz Kryst miły jest, on sweświęte apły temu to nauczał był,kakoćby oni na teto świecie miedzykrześcijany bydlić mieli [Kgn VI, 40, 2].A takież ci święci apli są oni tobyli czynili [Kgn VI, 40, 8]. D gram. rzecz.,pol. dekl. m. D etym. zap. grec. apostolos,łac. apostolus «wysłannik, emisariusz,człowiek obdarzony określonąmisją», por. grec. apostello «wysyłam,deleguję». D rozwój: obok zn. histoapostoł