Wersja elektroniczna słownika (pdf)

gruby 50oboczności o¸ : u w zgłoskach rdzennych);por. czes. hrubnout, ukr. hrubíty,serb. grubeti. D rozwój: poświadczonysporadycznie w XV i XVI w.; częstyod XVIII w.WDgruby (1) [Park] D zn. «tu o spółgłosce:twardy»: A też gdzie b będzie gruube,/Tako pismem położysz jee [Park, 108, 9].D gram. przym., odm. złoż. D etym. pie.*g h rēu- | *g h r3u- «trzeć, rozcierać»? pie. *g h rum-b h o; psł. *grub{(j}) |*gro¸b{(j}) «surowy; niegładki, szorstki,grudkowaty»; ogsłow. – czes. hrubý,ros. grúbyj, ukr. hrúbyj, bułg. grub«gruby; brzydki», sch. grub «szorstki,grubiański», scs. gro¸b{ «nieokrzesany,prostacki» (por. lit. gramblùs «gruby,nieokrzesany», łot. gru mba ~ «zmarszczka»,stwniem. gerob, grob, niem. grob«ciężki, prosty, grubiański»). D rozwój:psł. *grub{j} ? stpol., śrpol. gruby;w j. stpol. wyraz funkcjonował takżew zn. przen. «prostacki, nieokrzesany»,w którym później zastąpiony zostałprzez przym. grubiański.D por. grubieć.ISgrzech (15) [Kśw, Kgn, Słota, LA] D zn.«złamanie zakazu zagrożone sankcjaminadnaturalnymi, wymagające oczyszczeniaza pomocą ustalonych przezreligię praktyk»: Leżący są, jiż sięw grzesze kochają; śpiący są jiż sięwgszech zapieklają [Kśw II, 11, 12].D gram. rzecz., psł. dekl. -o- ? pol.dekl. m. D formy tekstowe: grzechaD. lp., grzechow D. lm., grzechy B. lm.,grzechy N. lm. D etym. bałto-słow.˘˘˘*groi-so- «skrzywienie, odchylenie odczegoś ? błąd ? pomyłka» (por. ros.dial. grechvá, ogrech «źle zaoranemiejsce», błr. dial. hrech «zagon pominiętypodczas orki», sch. grı – ješka«błąd tkacki»); psł. *grěX{; ogsłow. –czes. hřích, ros. grech, sch. grı – jeh, scs.˘grěch{. D rozwój: psł. *grěX{, ? stpol.gř´eX ? śrpol. gřeX: pierw. zn. wyrazubyło «chybienie, uchybienie, pomyłka»,a następnie – po przyjęciu chrześcijaństwa– wykształciło się wtórne zn.rel. «wina, grzech».D por. grzeszny.JGgrzesznik (3) [Pfl, Kśw] D zn. «człowiekpopełniający grzechy»: Bo grzesznikpieklony jeść jakokłodnik w ciemnicy skowany [Kśw II, 11,35]. D gram. rzecz., psł. dekl. -o- ? pol.dekl. m. D formy tekstowe: grzesznicyM. lm. D etym. psł. *grěš}nik{ /*grěš}n{ «grzeszny» (przed I palat.psł. *grěX}n{) +*-ik{: por. ukr. gríšnyk,bułg. grešnik, scs. grěš}nik{. D rozwój:psł. *grěš}nik{ ? stpol., gř´eš´ńik ?śrpol. gřešńik.D por. grzeszny.JGgrzeszny (10) [Kśw, Pfl, Słota, Ppuł]D zn. «pozostający w związku z grzechem,dotyczący grzechu; obciążonygrzechami»: Odbądź, prawi, stadłagrzesznego [Kśw II, 11, 6-7]. D gram.przym., odm. złoż. D formy tekstowe:grzeszny M. lp. r. m. D etym. psł.*grěš}n{(j}) / *grěX}n{(j}) / *grěX{«błąd, pomyłka»; ogsłow. – czes.hříšný, ros. gréšnyj, sch. grıšan (por.lit. graižùs «kręty», łot. grèizs «krzywy,ukośny»). D rozwój: pierwotne zn.«błędny, chybiony» ? «błędny, grzeszny»? «grzeszny».D por. grzech, grzesznik.ISgrzywna (16) [RsP, RsK] D zn. «jednostkapieniężna, składająca się z określonejilości (przeważnie 197 gramów)drogiego kruszcu, najczęściej srebra,lub pieniędzy (przeważnie 48 groszy)»:Jako jest moj pan nie winowat –Sułkowi trzynaćcie grzywien za Czepu[RsP, 44, 8]. D gram. rzecz., psł.˘