Wersja elektroniczna słownika (pdf)

91misy, jedzenie»: Ano wżdy widzą,gdzie csny siedzi,/ Każdy ji sługanawiedzi,/ Wszystko jego dobre sprawia,/Lepsze misy przedeń stawia [Słota,189, 38]. D gram. rzecz., pol. dekl. ż.D etym. pźn.psł. zap. łac. mēsa (/ łac.mēnsa «stół, naczynia stołowe»); ogsłow.– czes. mísa, ros. mísa, bułg.mísa, scs. misa. D rozwój: w stpol. misajest określeniem podst. dla dużegonaczynia kuchennego i stołowego; formamiska to pierw. dem. od misa,które w j. stpol. już występuje w zn.neutralnym, tożsamym ze zn. misy, alejeszcze rzadko poświadczonym przezteksty stpol.; w tym okresie zn. podst.formy miska, mającym najszerszy zakresużycia, jest «część zbroi rycerskiejokrywająca ramię».JGmistrz (3) [RP] D zn. «człowiek wykształcony,uczony, nauczyciel, człowiekz tytułem naukowym magistra»:Polikarpus, tak wezwany,/ Mędrzecwieliki, mistrz wybrany [RP, 196, 20].D gram. rzecz., pol. dekl. m. D formytekstowe: mistrzu W. lp. D etym. stpol.zap. czes. mistř | mistr / śrwniem.meister / łac. magister «przełożony,nauczyciel, doradca»; por. głuż. mišter,słc. majster, błr. májstar, sch. majstor;pośrednictwo czes. widoczne w pol.i głuż., w pozostałych j. formy zapożyczonebezpośrednio z niem. D rozwój:zap. to – wraz z oboczną formą majster– ugruntowały niezależne od wpływówczes. późniejsze zap. z niem., np.Kapellmeister (pol. kapelmistrz, kapelmajster),Konzermeister (pol. koncertmistrz,koncertmajster), Wachmeister(pol. wachmistrz, wachmajster).JGmłody (2) [ŻMB, RP] D zn. «niestary»:Pożałuj mię, stary, młody,/ Boć miprzyszły krwawe gody [ŻMB, 180, 5].D gram. przym., odm. złoż. D etym.pie. *mold- | *mold h - | *meld- |*meld h - |*ml˚dŭ- «słaby, miękki» ?«dziecko»; psł. *mold{(j}) ? *mlod{(j})| *molod{(j}) | *mlad{(j});ogsłow. – głuż. młody, czes. mladý, słc.mladý, ros. molodój, molód, ukr.molodýj, błr. maladý, słoweń. mlâd,sch. mlad, bułg. mlad, scs. mlad{(por. łac. mollis «miękki», grec. méldomai«rozpuszczać się, topnieć», stprus.maldai «dzieci», maldian «źrebię»,stang. meltan «topnieć», ang. melt«topnieć»). D rozwój: zach.słow. *mlod{j}? stpol., śrpol. młody.D por. odmłodzić.ISmniejszy (1) [BZ] D zn. «bardzo mały»:I uczynił Bog dwie świecy wielicy:światło więcsze, aby dniu świeciło,aświatło mniejsze, aby nocy świeciło[BZ, 71, 25]. D gram. przym., supletywnaforma st. wyższego od przym. mały.D etym. psł. *m}n}j}ši (formacja utworzonaza pomocą przyr. -ši); ogsłow. –głuż. mjeńši, czes. menši, słc. menši,ros. mén’šij, ukr. ménšyj, błr. ménšy,słoweń. manjši, scs. m}n}ši. D rozwój:psł. *m}n}j}ši ? stpol. *ḿńejš´i ?stpol., śrpol. mńejšy.D por. mały, namniejszy.ISmnimać (3) [ŻB, Tęcz, Satyra] D zn.«mieć myśl, sądzić, uważać, być zdania»:Święty Błażej jemu rzekł: wiło,mnimasz, by twe męki mogły odjąćmiłość bożą, ja jest ućwierdzonaw siercy me? [ŻB II, 32, 28]. D gram.czas., stpol. kon. II -’ę, -’esz (mnimaję)| kon. IV -am, -asz ? śrpol. kon. IV-am, -asz; ndk. D formy tekstowe: mnimalyściecz. przesz. lm. 2. os. D etym.pie. *men- «umysł, myśleć, pamiętać»? psł. *m}něti; ogsłow. – czes. mněti,ros. mnit’, sch. mnı – ti, scs. m}něti«sądzić, myśleć»; pie. *mē- «mieć,posiadać» ? psł. *j}měti. D rozwój:˘˘mnimać