Wersja elektroniczna słownika (pdf)

249st. wyższego to postać wysze, stpol.innowacje: wyszsze, wyszej; postaćwyżej jest analogiczna do niże(j) /nizki.D por. wysoki.BTwzdać (1) [Kśw] D zn. «dać, złożyć,uczynić»: Obietnicę Bogu wzdachą, nad nimi smiłował[Kśw I, 10, 26]. D gram. czas., psł. kon. Vatem. ? pol. kon. IV -am, -asz; dk.D etym. psł. *v{zdati / *dati; ogsłow. –czes. daw. vzdáti «dać», głuż. vzdać«zrzec się», ros. vózdat’ przest. «oddać»,sch. vzdáti «sprzedawać», scs.v{zdati «oddać (należność)». D rozwój:psł.*v{zdati ? stpol. *vzdaći ?stpol. vzdać || vezdać ? śrpol. vzdać;po XVI w. wyraz zanikł.D por. dać, podać.ISwzdawać (1) [Kśw] D zn. «oddawać,ofiarowywać, czynić»: bogo modłę jeście wzdawali [Kśw I,10, 24]. D gram. czas., psł. kon. V atem.? stpol. kon. IV -am, -asz, oboczniez kon. II -’ę, -’esz ? pol. kon. II -’ę,-’esz; ndk. D etym. *v{zdavati /*davati; por. – czes. vzdávat, słc.vzdávat, ros. vozdavát’, scs. v{zdajati.D rozwój: przedpol. *v{zdavati ?stpol. *vzdavaći ? stpol., śrpol.vzdavać; po XVI w. wyraz wyszedłzużycia.D por. dawać, dać, wzdać.ISwzdłużać się (1) [Park] D zn. «czynićdłuższym; tu o samogłosce: wymawiaćjako dłuższą od pozostałych»: Umiejobiecado moje,/ Ktorem tak napisałtobie,/ Aby pisał tak krotkie a,/ Aasowito, gdzie się wzdłużaa [Park, 108, 6].D gram. czas., psł. kon. II -jo- | -je- ?pol. kon. IV -am, -asz; ndk. D etym.psł. podstawa poświadczona w różnychj. słow. – por. czes. prodlužovatwzjawić«wzdłużać», ros. prodólžit’, sch. dúžiti,scs. dl˚’žiti.D por. przedłużyć.ISwziąć (7) [RsP, RsK, Słota, KŚ, ŻB, RP]D zn. 1. «otrzymać, dostać, osiągnąć»:Od jegoż dotknienia dziecię pełnezdrowie wzięło [ŻB I, 31, 15]. 2. «o uczuciach:opanować, najść»: Czemu cięwzięła taka tesnica? [RP, 197, 78].D gram. czas., psł. kon. I -o- | -e- ?pol. kon. I -ę, -’esz; dk.wzięt 3. «tu: zabrany na zaspokojenieczyichś pretensji, roszczeń»: Jako toświadczymy, czso wzięt Staszkowi skot,to wzięt do wyjednania [RsP, 44, 19].D gram. im. cz. przesz. bierny, odm. prosta.D formy tekstowe: wziął cz. przesz. lp.3. os. r. m. D etym. psł. *v{zjęti / *(j)ęti;ogsłow. – czes. vzít, ros. vzjat’, chorw.uzeti, scs. v{zęti. D rozwój: w tekstachstpol. wyraz występował także w postaciwźwiąć, źwiąć; w j. śrpol. formy odm.prostej im. cz. przesz. biernego (wzięt)zanikły, z wyjątkiem formy r. n. (wzięto),która pełni w polszczyźnie funkcjębezosobowej formy czas.; formy odm.złoż. im. uległy adiektywizacji (wzięty).D por. jąć, przyjąć.ISwzięt zob. wziąć.ISwzjawić się (1) [RP] D zn. «dać sięwidzieć, ukazać się, pojawić się»: PanBog tę rzecz tako nosił,/ Iżś go o tobarzo prosił,/ Abych ci się ukazała,/Wszytkę swą moc wzjawiła [RP 196, 54].D gram. czas., psł. kon. IV -jo- | -i- ?pol. kon. III -’ę, -isz; dk. D etym. psł.*v{zjaviti / *(j)aviti; podstawa ogsłow.– czes. jevit se «przejawiać się»,ros. javít, scs. (j)aviti. D rozwój: psł.*v{zjaviti ? stpol. *vzjav´ići ? stpol.,śrpol. vzjav´ić; wyraz wyszedł z użyciaw XIX w.D por. zjawiać się.IS