Wersja elektroniczna słownika (pdf)

dobroć 30twórca», orm. darbin «kowal»). D rozwój:dzisiejszy rzecz. dobro wywodzisię z dawnych form M. lp. r. n. przymiotnikaw odm. prostej; jako rzeczownikfunkcjonował w j. stpol.również w zn. «mienie ruchome, majątek».D por. dobroć, dobry.ISdobroć (1) [Słota] D zn. «życzliwość,łaskawość»: I ot nich wszytkę dobroćmamy;/ Jedno na to sami dbajmy [Słota,190, 87]. D gram. rzecz., psł. dekl. -i- ?pol. dekl. ż. D etym. przedpol. *dobrot}/ psł. *dobro; brak odpowiednikóww innych językach słowiańskich, w którychw tym znaczeniu zachował sięrzecz. kontynuujący psł. *dobrota, por.– czes. dobrota, ros. dobrotá, chorw.dobròta, scs. dobrota. D rozwój: przedpol.*dobrot} ? stpol. dobroć; w stpol.«jakaś zaleta etyczna», «rzecz dobra,dobry uczynek», do dziś zachował sięfraz. po dobroci «życzliwie, bez groźby,bez przymusu».D por. dobro, dobry.ISdobry (19) [Kśw, Kgn, Słota, ŻB, BZ,Tęcz] D zn. 1. «prawy, cnotliwy»: Pożałuj,człowieka dobrego [Tęcz, 193, 4].2. «wyróżniający się pod względemmoralnym»: W kiem jest koli dobradusza [Słota, 190, 98]. 3. «dobrej jakości»:Dziewica Maryja aż pieluszek dobrych nie jimiała [Kśw IV, 13,29]. 4. «pomyślny, o określonej wartości»:Pośpiej się wlbrego[Kśw II, 35, 7]. 5. «tytuł grzecznościowy:miły, szanowany»: Miej sie dobrze,dobry sędzia [ŻB II, 32, 23]. D gram.przym., odm. złoż. D formy tekstowe:dobrych Ms. lm. r. m., odm. złoż.D etym. pie. *d h ab h ros «stosowany, odpowiedni»;psł. *dobr{(j}) «właściwy,odpowiedni»; ogsłow. – czes. dobrý,ros. dóbryj, sch. do – brī, scs. dobr{.D rozwój: psł. *dobr{j} ? stpol., śrpol.dobry; w j. stpol. wyraz występowałw wielu zn. przen. i w stałych połączeniachtypu dobra wola «życzliwość,przyzwolenie», pospolne, pospolite dobre«dobro publiczne», dobry poniedziałek«dzień wolny od pracy».D por. dobro, dobroć, dobrze, lepszy.ISdobrze (10) [Kśw, BZ, ŻB, Satyra] D zn.1. «trafnie, właściwie»: Przeto przez dobrze się znamionują [KśwII, 11, 18]. 2. «odpowiednio, pomyślnie,szczęśliwie»: I widział Bog, iże jestdobrze [BZ, 71, 14]. 3. «zdrowo, dostatnio»:Miej sie dobrze, Błażeju [ŻB II,32, 21]. 4. «starannie, dokładnie»: Gdypan przydzie, dobrze orze [Satyra, 191,15]. D gram. przysłów. D etym. pierwotnieMsc. lp. r. n. odm. prostej psł.przym. *dobr{; ogsłow. – czes. dobrě,słc. dobre, ukr. dóbre, słoweń., sch.dobro (forma M., B. lp. r. n. odm.prostej psł. przym. *dobr{), scs. dobrě.D por. dobry, lepiej.BTdobytek (3) [BZ, Satyra] D zn. 1. «bydło,rzadziej inne zwierzęta domowe»:Wprzągają chory dobytek,/ Chcączlechmanić ten dzień wszytek [Satyra,191, 11]. 2. «zwierzęta»: Wywiedźziemia stworzenie żywe w swem porodzie,dobytek, robaki i źwierz ziemski[BZ, 71, 37]. D gram. rzecz., psł. dekl.-o- ? pol. dekl. m. D etym. psł. *dobyt{k{«to, co zostało otrzymane (zdobyte)»/ *dobyti «otrzymać coś»; ogsłow.– czes. dobytek «zwierzęta domowe»,ros. dobýtok «majątek, bydło»,chorw. dobítak «zysk, korzyść», scs.dobyt{k{ «majątek, bogactwo». D rozwój:stpol. *dobyt{k{ ? stpol. dobytek| dobystek ? śrpol. dobytek; w j. stpol.wyraz występował również w zn. «mienie,pieniądze», «danina». W XVI w.rzecz. funkcjonował już tylko w zn.