Wersja elektroniczna słownika (pdf)

teskność 210˘t-e-go, t-e-mu itp.; reliktami pierw.odm. twardotematowej są formy togo,tomu (por. pol. po-tom-ek, przy-tomny);D. lp. r. m. tego występuje wfunkcji B. lp. r. m., jeśli odnosi się dorzecz. żyw.; Msc. lp. r. m., n. (tem) makońc. -em do XV w.; od XV/XVI w. zprzyczyn fonetycznych zaczyna sięmieszanie końc. Msc. i N. -im, -ym;XX w. (reforma ortograficzna z 1936r.) wprowadza jedną końc. -im, -ym wobu przyp. i rodzajach; w D. lp. r. ż. tepierw. końc. stpol. -ē ? śrpol. -é (/psł. *-ejě) zastąpiona końc. C., Msc. lp.r. ż. -ej (/ psł. *-eji); B. lp. r. ż. tę mapierw. końc. -ę (/ psł. *-o¸), zachowanądo dzisiaj.D por. dla.JGteskność (1) [Park] D zn. «przesyt, uczucieznudzenia, niechęci»: Ale bych cinie przedłużył/ Ani teskności uczynił,/Patrzy obiecada meego,/ Tobie tu napisanego[Park, 109, 28]. D gram. rzecz.,psł. dekl. -i- ? pol. dekl. ż. D etym.pie. *teus- «opróżniać» | pie. *tŭsk-|*tūsk-; psł. *t{ska «smutek, złe samopoczucie,mdłości»; psł. przym.*t{skn{ «smutny»; formacje kontynuującemorfem rdzenny ogsłow. –czes. tesknice, tesknost, tesknota, ros.toská «tęsknota, smutek, nuda», scs.t{ska. D rozwój: stpol. *tesknost’ ?stpol. teskność ? śrpol. teskność |tęskność z wtórną nosowością; w j. stpol.i śrpol. wyraz miał kilka zn. «smutek,przygnębienie» i przen. «znudzenie»;w j. stpol. też «fizyczny przesytnudności»; współcześnie wyraz przest.o zabarwieniu poetyckim, synonimrzecz. tęsknota.D por. tesnica, styskować.IW-Gtesnica (2) [RP] D zn. «smutek, przygnębienie,strapienie»: Będziesz miećdosyć tesnice,/ Otbędziesz swej miłośnice[RP, 197, 72]. D gram. rzecz., psł.dekl. -ja- ? pol. dekl. ż. D etym. pie.*teus- «opróżniać» | pie. *tǔsk- |*tūsk-;psł. *t{ska «smutek», *t{skn{ «smutny,żałosny»; wyrazy kontynuującemorfem rdzenny (niekiedy w warianciefonetycznym *t{skn ? *tskn ? ckn(por. pol. cknić, ckliwy); ogsłow. –czes. tesknice «tęsknota», tesknost,tesknota (książk.) «smutek, melancholia»,stczes. stesk «tęsknota», słc. cnenie,clivota «tęsknota», ros. toská, scs.t{ska. D rozwój: stpol. tesknic’a ?stpol. tesnic’a | tesknic’a ? śrpol.tesknica | tesnica | tęsknica zwtórnąnosowością; ponadto w j. stpol. pojawiłasię synonimiczna formacja współrdzennateskność, później tęsknota,która występuje do dziś jako neutralna;rzecz. tęsknica i tęskność, obecnieprzestarzałe, zyskały zabarwienie poetyckie,w j. stpol. i śrpol. wyraz miałponadto zn. «niepowodzenie, ciężkiepołożenie», «znudzenie», w j. stpol.także «nudności, mdłości».D por. teskność.IW-Gteż zob. teże.BTteże, też (7) [Kgn, Park, Słota] D zn.«także, również»: Dziewica jest byłaporodziła, a po porodzeniu jest ci teżeona dziewicą jest była została [Kgn II, 38,107]. Kto chce pisać doskonale/ Językpolski i też prawie,/ Umiej obiecadomoje [Park, 108, 2]. Też, miły gospodniemoj,/ Słota, grzeszny sługa twoj,/ Prosiza to twej miłości [Słota, 190, 111].D gram. part. D etym. psł. zaimekwskazujący *t{, wzmocniony partykułąpsł. *-že; ogsłow. – czes. též, ros. tóže,scs. tože. D rozwój: forma teże występujetylko w j. stpol., skrócenie teże ?też należy tłumaczyć zmianami akcentu.BT˘