Wersja elektroniczna słownika (pdf)

suchość 198uskarżać się, narzekać»; wyraz znanyi innym j. słow. – czes. stýskat si «utyskiwać,żalić się», głuż. styskać so, dłuż.styskaś se; w j. pol. nie zachował sięczas. podst. *tyskać (/ psł. *tyskati);rdzenne -y- wymienia się z-e- w stpol.teskny, tesknić (*-tysk- || *-t{sk-).D rozwój: wyraz wyszedł z użycia, odXVIII w. w tym samym znaczeniuutyskiwać.D por. teskność, tesnica.WDsuchość (2) [BZ] D zn. «suchy teren,ląd»: Weźrzał lepak Bog i rzekł: Zgromadźciesię wody, jeż to pod niebemsą, w miasto jedno, a ukaż się suchość.A stało się jest tako. I nazwał Bogsuchość ziemią [BZ, 71, 13]. D gram.rzecz., psł. dekl. -i- ? pol. dekl. ż.D etym. psł. *suXost} / *suX{ «suchy»+*-ost}; ogsłow. – czes. suchost, ros.suchost’, bułg. suchost, scs. suchost}«posucha». D rozwój: psł. *suXost} ?stpol. suXość.JGswe (1) [RsP] D zn. «zaim. swój wużyciurzecz. – to, co jest własnością podmiotu,stanowi jego własność»: JakoWawrzyniec pobrał na swem żyto, a niena Mirosławinie [RsP, 45, 26].D por. swoj.JGswoj (52) [Kśw, Pfl, RsP, RsK, Kgn,Słota, Park, KŚ, ŻB, BZ, LA, ŻMB, Tęcz,RP, Ppuł] D zn. «zaim. przymiotny, dzierżawczy,rodzajowy»: D zn. 1. «jego,jej»: Co Mikołaj ranił Włostowegoestrzyńca, to ji ranił na swe dziedzinie[RsP, 45, 46]. 2. «mój»: Abych cisie ukazała,/ Wszytkę swą moc wzjawiła[RP, 196, 54]. 3. «twój»: Prosi za totwej miłości,/ Udziel nam wszem swejradości [Słota, 190, 114]. 4. «wasz»: Panaswego, wielkiego chorągiewnego,/ Zabiliście,chłopi [Tęcz, 193, 2]. D formytekstowe: swojego D. lp. r. m., swegoD. lp. r. m., n., swemu C. lp. r. m., n.,swoj B. lp. r. m., swym N. lp. r. m., n.,swojem Msc. lp. r. m., n., swem Msc. lp.r. n., swojim Msc. lp. r. m., n., swojichD. lm. r. m., swym C. lm. r. m., swe B.lm. r. m., swojimi, swymi N. lm. r. m.,swe B. lp. r. n., swe D. lp. r. ż., swoję B.lp. r. ż. swoją, swą N. lp. r. ż. D etym.pie. *su-; psł. *svoj} / rdzeń pie. *su-+*o- tematyczne + suf. dzierżawczy*j}; ogsłow. – słc. svoj, ros. svoj, bułg.svoj, scs. svoj}. D rozwój: psł. *svoj},*svoja,*svoje ? stpol. svōj, svoja, svoje? śrpol. svój, svoja, svoje; w przyp.zależnych oprócz form pełnych (swojego,swojem) formy ściągnięte (swego,swemu, swym, swem, swym, swe, swymi,swej, swą) w wyniku kontrakcji, któradokonała się na znacznym obszarzeSłowiańszczyzny; D. lp. r. m. występujew funkcji B. lp. r. m., jeśli odnosi się dorzecz. żyw.; Msc. lp. r. m. i n. ma końc.-em do XV w. (swojem, swem); od XV/XVI w. z przyczyn fonetycznych zaczynasię w Msc. pojawiać końc. N.-im, -ym (swojim); reforma ortograficznaz 1936 r. wprowadza jednąkońc. -im, -ym w obu przyp. i rodzajach;już w najstarszych zabytkach w D.lp. r. ż. (swe, swej) obok pierw. końc.stpol. -ē ? śrpol. -é (/ psł. *-ejě)występuje końc. C., Msc. lp. r. ż. -ej (/psł. *-eji).D por. swe.JGsyn (20) [B, Kśw, Pfl, ŻB, LA, ŻMB, Tęcz,Ppuł] D zn. 1. «dziecko płci męskiejw stosunku do własnych rodziców»:Osobnie jedna niewiasta syna swegok niemu przyniosła, jemuż synowi kośćrybia w gardle uwięzła [ŻB II, 31. 11].2. «członek tej samej grupy ludzi uznawanejza wspólnotę»: Anjeł, prawi,święty stąpi do Galaa ku synomizraelskim [Kśw I, 10, 19]. D gram. rzecz.,psł. dekl. -ŭ- ? pol. dekl. m. D formytekstowe: syn M. lp., syna D. lp., synem˘˘