Wersja elektroniczna słownika (pdf)

41Staszka, eż miał chyż poprawić [RsK1398, 48, 29]. 2. «okolicznikowe skutku– tak że, aż»: Padł na ziemię, eżestęknął [RP, 196, 46]. D etym. psł. *ježe«który»; jedna z trzech form rodzajowych(pozostałe to *j}że i*jaže); pierwotnyskostniały M. lp. r. n. zaimkaanaforycznego je (psł. *je), wzmocnionypart. że (psł. *že), w której wygłosowe,nieobciążone funkcjonalnie-e zwykle ulega elipsie, gdy part.zajmuje pozycję posamogłoskową; zaniknagłosowej spłg. j może byćwynikiem hiperpoprawności w zakresieprejotacji; analogiczne formy w innychj. słow. – stczes. ež, moraw. ež«że», strus. eže, ože «że; ponieważ; jeżeli»,ukr. ož, ože «że; bo», sch. jere,dziś zwykle jer (/ psł. *jeże) «bo,ponieważ», dawniej też «że». D rozwój:występuje w Małopolsce (do przełomuXIV/XV w.) i na Mazowszu (dopołowy XV w.), wyparte przez analogicznąformę wielkopolską iż(e), opartąna zaimku w M. lp. r. m.D por. iż, -że, że.AKeżby (1) [Słota] D zn. «żeby»: Nie matalerza karmieniu swemu,/ Eżby ji ukroiłdrugiemu [Słota, 188, 23]. D gram. spójnikwprowadzający zd. okolicznikowe celu.D etym. zrost spójnika eż z wykładnikiemtr. przyp., z pochodzenia 3. os. lp.aorystu czas. być (/ psł. *byti).D por. by, eż.AKeże zob. eż.AK˘˘Ffała zob. chwała.GIW-Ggabać (2) [RsK] D zn. «oskarżać, pozywać»:Eż nie miała o ten czynszgabać ani jego rękojmiej, a gdy by jegabała, tegdy X grzywien by jemuostała [RsK, 48, 35]. D gram. czas., psł.kon. III -jo- | -je- ? stpol., śrpol. kon.IV -am, -asz; ndk.D etym. pie. *g h ōb h -«brać, chwytać»; psł. *gabati; ogsłow. –słc. habat’ «zgarniać, zagarniać; zabieraćsiłą, konfiskować», strus. gabati«ciemiężyć», ukr. dial. hábaty «chwytać»,bułg. dial. gábam «oszukiwać,okłamywać» (por. lit. gobė´tis «łakomićsię, pożądać», łac. habere «trzymać,mieć», stind. gábhasti- «ramię, ręka»).D rozwój: psł. *gabati ? stpol. *gabaći? stpol., śrpol. gabać; w stpol. też wzn.«prześladować, dręczyć, napastować»,«chcieć zagarnąć, usilnie zabiegać».D por. nagabać.WDgaj (1) [RsK] D zn. «mały las, zwłaszczaliściasty»: Uczynił Mathiasz szkodyC grzywien w rolach, w gajoch, i w łąkachi w dziedzinie Prędocie [RsK, 48, 7].D gram. rzecz., psł. dekl. -jo- ?pol. dekl. m. D etym. psł. *gaj} «wyodrębnionymały las; miejsce pogańskiegokultu; lasek, gdzie zakazanowstępować»; derywat od czas. psł.*gajiti «powodować, żeby coś żyło,rozwijało się, rosło»; ogsłow. – słc.háj, ukr. haj, sch. gaj, słoweń. gáj.D rozwój: psł. *gaj} ? stpol. gāj ?˘gaj