Wersja elektroniczna słownika (pdf)

213r. ż. i n. odnosi się także do rzecz. m.nieos.AKtrzydzieści (1) [RsK] D zn. «licz. główny,odpowiadający liczbie 30»: Jakowziął za trzydzieści grzywien rzeczy[RsK, 48, 23]. D etym. psł. *tr}je desęte;ogsłow. – czes. třicet, ros. trídcat’, ukr.trýdcjat’, bułg., serb., chorw. trideset,scs. tri(je) desęte. D rozwój: podobniejak w pozostałych j. słow., pierwotnezestawienie przekształciło sięw zrost wskutek uproszczeń fonetycznych;uproszczenia również we fleksji– polegają na nieodmienności członupierwszego, podczas gdy człon drugiprzyjmuje końc. licz. dwa, upodabniającsię tym samym do pozostałych licz.;wytworzenie nowej formy mos. trzydziestu.AKtrzymać się (1) [Słota] D zn. «stosowaćsię do czegoś»: Panny! na to siętrzymajcie,/ Małe kęsy przed się krajcie[Słota, 189, 70]. D gram. czas., psł. kon.III -jo- | -je- ? pol. kon. IV -am, -asz;ndk. D etym. psł. *trimati sę; ogsłow. –czes. třímat se, ukr. trymáty, chorw.trzmati se, scs. trimati sę. D rozwój: psł.*trimati sę ? stpol. *tř´imaći śę ?stpol., śrpol. třymać śę; w j. stpol.również w zn. «odnosić się do czegoś,mieć stosunek do czegoś».D por. otrzymać.IStrzymanie (3) [Pfl, Ppuł, RsK] D zn.1. «posiadanie»: Pożądaj ote mniei dam ci pogany w dziedzicstwo twoje,i w trzymanie twoje kraje ziemskie [PflII, 17, 8]. 2. «posiadłość»: Dobko nie byłgospodarzem, ani w trzymaniu dziedzinyDulębianki nigdy [RsK, 48, 5].D gram. rzecz., pol. dekl. n. D etym.derywat od czas. trzymać / psł. dial.*trimati «utrzymywać coś, ustawiaćw jakiejś pozycji, zatrzymywać coś»,tuformant -anie (/ psł. -an}je). D rozwój:stpol. tř´imańe ? śrpol. třymańe;stpol. zn. wyrazu – «posiadanie», przeniesionena «przedmiot posiadania»nie zachowały się, rzecz. funkcjonujejako nazwa czynności; ponadto w innychzn. formacje pokrewne, m.in. zatrzymanie,utrzymanie.D por. trzymać.IW-Gtrzynaćcie (2) [RsP] D zn. «licz. główny,odpowiadający liczbie 13»: Jakojest moj pan nie winowat Sułkowitrzynaćcie grzywien za Czepu [RsP,44, 8]. D etym. psł. *tr}je na desęte (takteż w scs.); ogsłow. – czes. třinacet, ros.trinádcat’, bułg. trinádeset, trinájset.D rozwój: we wszystkich j. słow. pierwotnezestawienie stało się zrostem;w j. pol. ponadto wytworzenie formymos. trzynastu oraz wpływ odmianylicz. dwa.AKtrzysta (1) [LA] D zn. «licz. główny, odpowiadającyliczbie 300»: A miał barzowielki dwor,/ Procz panosz trzystarycerzow [LA, 173, 14]. D etym. psł. *trista; ogsłow. – czes. tri sta, głuż. tri sta,ros. trísta, bułg. trista, chorw., serb.trı – sta, scs. tri s{ta. D rozwój: zestawienieliczebnika trzy z M. lm. licz. (pierwotnegorzecz. r. n.) sta w j. pol. stało sięzrostem; we fleksji – wpływ odmianylicz. dwa oraz wytworzenie w M., B.i W. formy mos. trzystu, nieobecnejjeszcze w powyższym cytacie.AKtu (2) [Park, Słota] D zn. «w tymmiejscu»: Patrzy obiecada meego,/Tobie tu napisanego [Park, 109, 30]. Tusię więc starszy poznają; /Przy temsię k stołu sadzają [Słota, 189, 59].D gram. przysłów. D etym. psł. przysłów.*tu, pierwotnie Msc. lp. psł.zaimka *t{; ogsłow. – czes. tu, ros.dial. tu, scs. tu.BT