Wersja elektroniczna słownika (pdf)

177ci się ukazała [RP, 196, 51]. 4. «sprawa,przedmiot prośby, skargi, sporu sądowego»:Czso Piotrek wiodł świadkiprzeciwo Więceńcewi to je wiodł zaprawą rzeczą [RsP, 45, 40]. 5. «przedmiotmaterialny, najczęściej ruchomości,wyjątkowo istota żywa»: Jako wiązałza trzydzieści grzywien rzeczy i sześcioroskota [RsK, 48, 23]. 6. we fraz.chąsiebną rzeczą «po złodziejsku»:Jakośm Andrzejewi nie wypławiłźrzebca szestroka chąsiebną rzecząani go użytka m [RsP, 45, 38].D gram. rzecz., psł. dekl. -i- ? pol.dekl. ż. D formy tekstowe: rzecz M. lp.,rzeczy C. lp., M. lm. D etym. pie. *rěk-;psł. *rēkj} ? *reč} «język, słowo»;derywat utworzony suf. *-j} od czas.psł. *rekti «rzec»; ogsłow. – czes. řeč,ukr. rič, sch. riječ, scs. reč. D rozwój:psł. *reč} ? stpol. ř´eč´ ? śrpol. řeč.D por. rok, rzecz.JGrzeka zob. rzec.WDrzekę zob. rzec.WDrzekęcy zob. rzec.WDrzekomo (2) [Satyra] D zn. «pozornie,niby, jakoby»: A na drodze postawają,rzekomo pługi oprawiają [Satyra, 191, 8].Stoji na roli, w lemiesz klekce:/ Rzekomoćmu pług orać nie chce [Satyra,191, 18]. D gram. przysłów. D etym. pierwotnieM. lp. r. n. psł. im. cz. ter.biernego odm. prostej *rekomo / psł.czas. *rekti; scs. rekom{ (rekomyj)«nazwany, wymieniony, tak zwany»,w stpol. obocznie postać rzkomo opartana wtórnym temacie cz. ter. *r}k-,widocznym w stczes. řku / *r}ku,w innych j. słow. w takim zn. i funkcjibrak. D rozwój: zachowały się formyodmiany złoż. im. *rekom{j}, a procesowijego adiektywizacji towarzyszyłazmiana zn. i rzekomy «ten, który jestmówiony ? pozorny», stąd zmiana zn.przysłów.D por. wrzekomo.BTrzkąc zob. rzec.WDrzucać (2) [Pfl, Ppuł] D zn. «tu owietrze: wiejąc, zmiatać»: Nie takoniemiłościwi, nie tako, ale jako proch,jenże rzuca wiatr od oblicza ziemie [PflI, 17, 5]. D gram. czas., psł. kon. III -jo- |-je- ? pol. kon. IV -am, -asz; ndk.D etym. psł. *rjutjati (iter. do *rjutiti).D zob. odrzucić, rzucić się.WDrzucić się (1) [RP] D zn. «napaść nakogoś, zaatakować»: Rzucę-ć się jakokot na myszy [RP, 197, 65]. D gram. czas.,psł. kon. IV -jo- | -i- ? pol. kon. III-’ę, -’isz; dk. D etym. pie. *reu-t-; psł.rjutiti «miotać, rzucać; burzyć»; ogsłow.– czes. daw. routiti «rzucać;spadać; opadać», strus. rutitisja «przewracaćsię», słoweń. dial. rutíti | retíti| rotíti «uszkodzić», scs. poro¸titi sę«rozbić się, potłuc się». D rozwój: psł.*ŕutiti (sę) ? stpol. *ř´ućići (śę) ?stpol., śrpol. řućić (śę).D por. rzucać.WDSs zob. z.AKs pokojem (1) [Słota] D zn. «spokojnie»:A ma s pokojem sieść,/ A przytem się ma najeść [Słota, 188, 17]. D gram.przysłów. D etym.psł.*pokoj} «stan spoczynku,odpoczynku, spokój; pokój» /*po-čiti «odpocząć,spocząć»; ogsłow. –czes. pokoj «spokój», ros. pokój «spokój,spoczynek, cisza», scs. pokoj}.BT˘s