Wersja elektroniczna słownika (pdf)

137podnieśćnik ziemski, sądzący spory graniczne»:Paknięli tacy dalej w naszej wojniebędą nalezieni przez podkomorzego,pod ktorym są, z jich many mają nambyć podani, a konie jich temu podkomorzemuza winę mają być przydany[KŚ, 124, 15–17]. D gram. rzecz., pol. dekl.przym. D etym. stpol. podkomorzēw analizie morfemowej dzieli się na:1. pod- – prefiksalny wykładnik podrzędności(por. niem. unter-, franc.sous-), lub przyimek wchodzącyw skład wyrażenia pod komorą; 2.komor-– podstawa komora / łac. camara,camora «pokój, mieszkanie,jadalnia», «skarbiec»; 3. -ē- formant(/ psł. *-}je) w funkcji strukturalnej».D rozwój: stpol. nazwy urzędów zakończonena -ē (/*-}je), typu podkomorze,podczasze, podstole, przyjmująpostać wtórną podkomorzy, podczaszy,podstoli w wyniku procesów fonetycznych(kontrakcja, ściśnienie ē) orazanalogii do nazw innych urzędów,będących genetycznie przym. (por.łowczy, woźny, wojski); wyraz wyszedłz użycia, należy do archaizmów rzeczowych(historyzmów).KDKpodle (3) [Kśw, BZ, Słota] D zn. 1. «obok,w pobliżu, przy, koło, wzdłuż»: Podledrogi, bo czego jemu było dojć, niepa [Kśw II, 11, 20]. Kogo podlesiebie ma [Słota, 189, 66]. 2. «zgodniez czymś»: Wywiedź ziemia stworzenieżywe w swem porodzie, dobytek,robaki i źwierz ziemski jich podlepodobieństwa [BZ, 71, 38]. D gram. przyim.rządzący D. D etym. przyim. wtórny,płn.słow. skostniała forma wyrażeniaprzyim. psł. *po d}ljě, czyli przyim.po z D. lp. r. ż. rzecz. *d}lja «długość,rozmiar, wzdłuż» – stczes. podlé, czes.podle, słc. podl’a, głuż. pódla, pola,dłuż. pódla, póla, pla, ukr. pilja, biljá,strus. pod}lě, pod{lě, ros. pódle. D rozwój:wyraz wyszedł z użycia w XIX w.D por. podług.AKpodług (12) [Pfl, Kgn, Słota, Park, KŚ,BZ, Ppuł] D zn. 1. «zgodnie z czymś,stosownie do czegoś; w określeniachsposobu, wzoru, zasady, podstawy postępowania»:A wszegdymci Jozef podługobyczaja niewieściego ku je porodzeniujest ci on był dwie babce wezwał[Kgn II, 37, 100]. 2. «zależnie odczegoś»: I wiele jinych potrzeb,/ Podługdostatka tego [Słota, 188, 12]. 3. «blisko,około»: A będzie jako drzewo, jeższczepiono jest podług ciekących wod[Pfl I, 17, 3]. D gram. przyim. rządzący D.D etym. wyraz polski, paralelny dowyrazu podle i w j. stpol. wspólnofunkcyjnyz nim; skrót wyr. po długu, czyliprzyim. po z C. lp. r. m. odm. prostejprzym. długi; por. analogiczne pomału,po prostu. D rozwój: w XX w. wyszedłzużycia, zastąpił go przyim. według.D por. podle.AKpodniesiony zob. podnieść.ISpodnieśćpodniesiony (1) [KŚ] D zn. «postawiony;rozwinięty, rozpostarty; uniesiony»:Ustawiamy, aby rycerz każdy alibo prostypanosza pod pewną podniesioną chorągwiąna jej stanie stał [KŚ, 124, 12].D gram. im. cz. przesz. bierny, odm. złoż.D etym. im. od czas. *pod{nesti «postawić,unieść» / *nesti; ogsłow. – czes.podnésti, ros. podnestí, sch. podnesti, scs.pod{nesti. D rozwój: formy odm. prosteji złożonej im. występowały w j. stpol.;wj.śrpol. postaci odm. prostej (podniesion)wyszły z użycia, natomiast formyodm. złoż. uległy adiektywizacji (podniesiony);już w j. stpol. główne zn. czas.podnieść to «dźwignąć, przesunąć nawyższy poziom».D por. nieść.IS