Wersja elektroniczna słownika (pdf)

płaczęcy 132ogsłow. – czes. platit, ros. platít’, sch.plátiti, scs. platiti (por. lit. pl¯atus«szeroki», łot. plátīt «rozszerzać»,grec. platys «szeroki»). D rozwój: psł.*platiti ? stpol. *płaćići ? stpol.,śrpol. płacić; rozwój zn. związanyzużywaniem na terenie Słowiańszczyznykawałkówpłótna jako środka płatniczego,od XIV w. «płacić, wynagradzać»,ale także «mieć pewną wartość,kosztować».ISpłaczęcy zob. płakać.ISpłakać (2) [List, ŻB] D zn. «wylewać łzy,szlochać, łkać»: A tako s tobą sięrozstając, sierce me jęło barzo płakać[List, 115, 7]. D gram. czas., psł. kon. III-jo- | -je- ? pol. kon. II -’ę, -’esz; ndk.D formy tekstowe: płaczęcy im. cz. ter.czynny M. lp. r. ż., odm. prosta. D etym.pie. *plāk- «tłuc»; psł. *plakati «płakać»,*plakati sę «opłakiwać; bić sięw piersi na znak żałoby»; ogsłow. –czes. plakat «płakać», ros. plákat’,plákat’sja «skarżyć się na coś», sch.pla – kati, scs. plakati (por. lit. plakti «bić,biczować», łot. placinât «celować, toczyć,odbijać», łac. plangere «uderzać»,stgrec. *plākiō, grec. plē´ssō «biję, uderzam»,stniem. fluohhôn «przeklinać,wymyślać»). D rozwój: psł. *plakati ?stpol. *płakaći ? stpol., śrpol. płakać;im. cz. ter. czynny płaczęcy wyszedłzużycia w 1. poł. XVI w.ISpłod (5) [BZ, LA] D zn. 1. «rodzaj,gatunek»: Wspłodźcie wody z siebiepłod rybny, dusze żywne, i płod latającynad ziemią [BZ, 71, 29]. I wspłodziłaziemia ziele mając siemię podługpłodu swego [BZ, 71, 18]. 2. «potomek»:Nie miał po sobie żadnego płodu [LA,173, 28]. D gram. rzecz., psł. dekl. -ŭ- ?pol. dekl. m. D etym. psł. *plod{;ogsłow. – czes., słc. plod, ros. plod,˘ukr. plid, scs. plod{; ten sam morfemrdzenny w wyrazie plemię. D rozwój:w podanych wyżej zn. wyraz płódwyszedł z użycia.D por. plemię, płodzić.KDKpłodząc zob. płodzić.ISpłodzić (3) [BZ] D zn. 1. «poczynaćnowe życie, powodować powstanieistoty żywej; rozmnażać»: UczyniłBog źwierzęta ziemska (...) i rozlicznerobactwo, iż to się płodzi poziemi w swem przyrodzeniu [BZ, 72, 40].D gram. czas., psł. kon. IV -jo- | -i- ?pol. kon. III -’ę, -’isz; ndk.płodząc D zn. 2. «wydający nasiona,przynoszący plon»: A drzewo noszącowoce a mając każdy siemię płodzącpodług przyrodzenia swego [BZ, 71, 19].D gram. im. cz. ter. czynny, odm. prosta.D formy tekstowe: płodźcie tr. rozk. lm. 2.os. D etym. psł. *ploditi «wydawać płody;rodzić» ? rzecz. *plod{ «płód, owoc»;ogsłow. – czes. plodit «owocować, płodzić,rodzić», ros. plodít’ «rodzić», sch.plòditi «rodzić, plenić», ploditi se «rozmnażaćsię» (por. lit. peldu «ochraniam»,prus. peldinus «uzyskał», stang.bloed «owoce drzewa, zboże», śrhol. blāt«płody polne»). D rozwój: psł. *ploditi? stpol. *płoŹći ? stpol., śrpol. płoŹić;forma im. (dawny B. lp. r. m.) przekształcasię w j. śrpol. w im. przysłów.współ.D por. plemię, rozpłodzić się, wspłodzić,płod.ISpłućpłwiący (1) [Kśw] D zn. «płynący; tu w zn.przen.: chwiejący się, wahający się»:Galaa, wyprawia się: miasto płwiących,to je nieustawiczstwo ludzi grzesznych[Kśw I, 10, 20]. D gram. im. cz. ter. czynny,odm. złoż. D etym. pie. *pleu- |*plou- |plū- | plŭ- «padać, ciec; pływać»; psł.˘˘