Wersja elektroniczna słownika (pdf)

235świadczony od XI w. w zn. «nimfa»;w j. zach.słow. przybrał zn. «ten, ktopostradał zmysły», w j. płd.słow. «ten,który odbiera zmysły, czaruje»; wyrazwyszedł z użycia w j. śrpol.IW-Gwina (3) [ŻMB, KŚ, RsK] D zn. 1. «wykroczenie,naruszenie prawa świeckiego,przestępstwo, niestosowanie się donakazów i zakazów religijnych»: Niebędąc w żadnej winie [ŻMB, 180, 36].2. w wyrażeniu bez | przez winy «bezprawnie,niesłusznie»: A o to niejprzez prawa i przez winy klął [RsK, 48,14]. D gram. rzecz., psł. dekl. -a- ? pol.dekl. ż. D etym. pie. *uei- «gonić, ścigać»;psł. *vina; ogsłow. – czes., słc.vina, ros. viná, błr. viná, bułg., mac.viná, scs. vina (por. lit. vaina «błąd,wada», łot. va ına ~ «wina, błąd», łac.vitium «błąd, wada»). D rozwój: wyrazwystępował w licznych sterminologizowanychwyrażeniach, np. niestanawina «kara za niestawienie się dosądu», osądzona wina «kara pieniężnazasądzona przez sąd», pokupna wina«kara sądowa nakładana na stronęprocesową», wina przyganna «kara zaobrazę» itp.D por. winny, wojna, winować.IW-Gwinny (1) [RsP] D zn. «należny, należącysię»: Czso Toma winne pieniądzepołożył [RsP, 45, 34]. D gram. przym.,odm. złoż. D etym. psł. *vin}n{(j}) /*vina; ogsłow. – czes., słc. vinný, błr.vínny, ukr. výnnyj, bułg. vinóven. D rozwój:w j. pol. zachowała się formaprosta tego przym. winien (/ *vin}n{-wokalizacja jeru mocnego i zanik jerusłabego).D por. wina.HKwinowaćwinowat (2) [RsP] D zn. «dłużny, winny,tu: o zobowiązaniu pieniężnym»: Jako˘˘jest moj pan nie winowat Sułkowi trzynaćciegrzywien [RsP, 44, 8]. D gram. im. cz.przesz. bierny, odm. prosta. D etym. im.od czas. *vinovati «oskarżać, obwiniać»/ *vina «przewinienie, błąd; to copowoduje złe skutki»; ogsłow. – głuż.winowatý, ros. vinovát, vinovátyj, błr.vinaváty, bułg. vinóven. D rozwój: dziśarchaizm, podobnie jak motywujący goczas. winować.D por. wina, winny.HKwinowat zob. winować.ISwirzch (2) [Park] D zn. «górna częśćczegoś»: Nie pisz wirzchu okrągłego,/Pisząc Bartka zbawionego [Park, 108, 11].D gram. rzecz. psł. dekl. -ŭ- ? pol.dekl. m. D formy tekstowe: wirzchem N.lp. D etym. pie. *uers- |*urs- «wzniesienie»;psł. *vŕ ogsłow. – czes., słc.˚X{;˚vrch, ros. verch, bułg. vrǎch, scs. vr{X{(por. lit. viršùs «wierzchnia część»,orm. veru «wysoki»). D rozwój: stpol.v´irX | v´iř´X ? śrpol. v´eřX | v´erX; forma˘v´erX do dziś zachowana w gwarzepodhalańskiej, por. np. KasprowyWierch, Czerwone Wierchy.IW-Gwisać (1) [ŻMB] D zn. «zwisać, opadaćswobodnie w dół»: Twoja głowa krzywowisa, tęć bych ja podparła [ŻMB, 180,22]. D gram. czas., psł. kon. III -jo- |-je- ? pol. kon. IV -am, -asz; ndk.D etym. pie. *uei- «wić; skręcać» ?*ueip- «kręcić, kołysać się»; psł. *visati/ *visěti «wisieć»; ogsłow. – czes. viset«wisieć», ros. visét’, svisat’ «zwisać»,chorw. visjet, scs. visěti «wisieć», visati«wisać» (por. lit. atvìpi «zwisać»,stwniem. weibōn «kołysać», stind. vépate«trzęsie się»). D rozwój: psł. *visati? stpol. *visaći ? stpol., śrpol. visać;wj.śrpol. wyraz wyszedł z użycia (por.zwisać).D por. wić.IS˘˘˘˘˘wisać