Wersja elektroniczna słownika (pdf)

89teć to Bog miłościwy mowi, rzeka:Wstań [Kśw II, 11, 13]. D gram. przym.,odm. złoż. D etym. psł. *milostiv{(j})/ *milost}; ogsłow. – głuż. miłosćivy,czes. milostivý, słc. milostivý, ros.mílostivyj, ukr. mylostyvij, błr. miłascivny,sch. milostiv, scs. milostiv{.D rozwój: psł. *milostiv{j} ? stpol.ḿiłośćivy; w dobie stpol. i śrpol. formawystępująca w tytulaturze honoryfikatywnej:miłościwy pan, król; formyodm. prostej zachowały się w modlitwach,np. Boże, bądź miłościw mniegrzesznemu; dziś wyraz nacechowanypodn.D por. niemiłościwy.ISmiłość (12) [Kśw, Słota, List, ŻB, ŻMB,Tęcz] D zn. 1. «gorące przywiązanie,silne upodobanie, gorąca sympatia(w sprawach religii i kultu)»: Wiło,mnimasz, by twej męki mogły odjąćmiłość Bożą [ŻB II, 32, 28]. 2. «gorąceprzywiązanie, silne upodobanie, gorącasympatia (w sprawach świeckich)»:Dziwne rzeczy, w miłości będąc, poczęłysię miedzy nama [List, 114, 3].3. «miłosierdzie, zmiłowanie, współczucie,litość»: Umarli są, jiż w miłościBożej rozpaczają [Kśw II, 11, 13]. 4. «tytułgrzecznościowy»: Słota, grzeszny sługatwoj,/ Prosi za to twej miłości,/ Udzielnam wszem swej radości [Słota, 190, 113].D gram. rzecz., psł. dekl. -i- ? pol.dekl. ż. D formy tekstowe: miłość M. lp.,miłości D. lp. D etym. psł. *milost} /psł. *mil{ «miły» + *-ost}; ogsłow. –głuż. miłosć «łaska, łaskawość, łagodność»,ros. mílost’ «łaska, litość», bułg.milost «łaska, litość», scs. milost} «miłosierdzie».D rozwój: w j. stpol. wyraznotowany także w zn. «łaska, przychylność,życzliwość»; zn. pierw. to «miłosierdzie»i «łaska», o czym świadczą notacjew tekstach scs. i dzisiejszy układzn. w j. słow.; zn. wtórne to «uczucie»,«tytuł godnościowy»; w j. stpol. dominujezn. «uczucie», «łaska»; z kolei wśrpol. «uczucie» i «tytuł godnościowy».D por. miły, miłościwy.JGmiłośnica (1) [RP] D zn. «ukochanakobieta, ulubienica, wybranka»: Gdypożywiesz wielikiej męki;/ Będzieszmieć dosyć tesnice,/ Otbędziesz swejmiłośnice [RP, 197, 72]. D gram. rzecz.,pol. dekl. ż. D etym. derywat miłośnica/ miłoś(ć) +-n- (/ psł. *-}n-) +-ica(/ psł. *-ica, przed III palat. psł.*-ika); por. czes. milostnice «kochanka,ulubienica», słc. milenka «kochanka».D rozwój: dziś występuje jeszczew dial. śl., młp. i na Kaszubach; wyrazten przeszedł degradację zn.; w stpol.miał także zn. «kobieta kochająca,miłośniczka, wielbicielka», skąd jużw XV w. zn. «kochanka, faworyta»,a następnie «prostytutka»; z koleipierw. dem. miłośniczka (XVI w.)przeszło meliorację zn. od «kochanka,faworytka» w kierunku «amatorka,zwolenniczka».D por. miłość.JGmiłować (3) [Słota, List, LA] D zn.«kochać, lubić»: Niedawno mię rzeczbyła potkała, abych barzo kraśną pannęmiłował [List, 115, 11]. D gram. czas.,psł. kon. III -jo- | -je- ? pol. kon. II-’ę, -’esz; ndk. D etym. psł. *milovati;występuje w czes. milovat, słc. milovat’.D rozwój: psł. *milovati ? stpol. ḿiłovaći? stpol., śrpol. ḿiłować; licznederywaty: rozmiłować, pomiłować,umiłować, namiłować, odmiłować,zmiłować; dziś wyraz nacechowanypodniosłością miłujcie nieprzyjacioływasze lub przest.D por. miły.APmiły (24) [Kśw, Kgn, Słota, List, ŻB,ŻMB] D zn. 1. «godny miłości, szacunku,drogi»: Widźcie, bracia miła, zbamiły