Wersja elektroniczna słownika (pdf)

47«w sposób bardziej palący ? nieprzyjemny? bardziej zły ? gorszy»;ogsłow. – stczes. hoře, ukr. híršyj, sch.gore, gori, scs. gorii (por. lit. garė´ti«parować», garė´tis «wybuchać gniewem»,łot. garêtiês «wypalać się (o piecu)»).D rozwój: psł. *gorje ? goré ?stpol. goř´e ? śrpol. goře.D por. gorzki, źle.ISgorzki (3) [Kśw, Kgn] D zn. 1. «żałosny,pełen goryczy, nieszczęśliwy»: Z tajnegosirca zkich słez [Kśw IV, 12,14]. 2. «gorzki, o piekącym smaku»:Tedyć więc on je gorzkie korzenie [KgnVI, 40, 12]. D gram. przym., odm. złoż.D etym. pie. *g h er- | *g h or- «gorący,ciepły, palący»; psł. *gor}k{(j}) «palący,piekący ? piekący w język ?gorzki» (niewykluczony wpływ cz. ter.*gorjo¸: *gorj}k{ ? *gor}k{) / *gorěti«palić się; płonąć»; ogsłow. – czes.hořký «gorzki», horký «gorący», ros.gór’kij «gorzki», ukr. hirkýj, sch. górak«gorzki; bolesny; zabójczy», scs.gor}k{ (por. niem. garstig «brzydki»,stwniem. gerstī «gorzki smak»). D rozwój:psł. *gor}k{j} ? stpol. *goř´ky ?śrpol. gořk’i.D por. gorze, zły.ISgospoda (2) [Kgn] D zn. «dom zajezdny,pomieszczenie wynajęte u kogośna krótki pobyt»: A tedy więc oni niemoglić są mieć nijedne gospody tamobyli [Kgn II, 37, 92]. D gram. rzecz., psł.dekl. -a- ? pol. dekl. ż. D formytekstowe: gospodę B. lp. D etym. psł.*gospoda / *gospod} +*-a; ogsłow. –czes. hospoda «gospoda, karczma»,stczes. też «pan i pani», ukr. hospóda«gospoda», sch. gospòda «panowie»,scs. gospoda «karczma, gospoda».D rozwój: podst. zn. wyrazu to «domzajezdny»; w XVI w. pojawiły się innowacyjneuogólnione zn. «siedlisko»,gospodzinnp. gospoda złości, zdrad, «gościna»,np. stanąć gospodą, «opieka», np. przyjąćw gospodę: żadne z tych zn. niedotrwało do XVIII w.; zanikły po krótkimczasie współistnienia z pierw. zn.wyspecjalizowanym «dom zajezdny».D por. gospodarz.JGgospodarz (1) [RsK] D zn. «właściciel,zarządca; głowa rodziny, domu»: Jakoprawie wiemy i świaczymy, eż Dobkonie był gospodarzem, ani w trzymaniudziedziny Dulębianki nigdy, tako jakona przywileju stoji [RsK, 48, 4]. D gram.rzecz., pol. dekl. m. D etym. wyraznowszy, niezaświadczony w scs.; utworzonyod *gospod} przyrostkiem -arz(/ germ., łac. -arj}); por. czes. hospodář«gospodarz», ros. daw. gospodár}«władca, pan domu», sch. gospòdār«pan».D por. gospoda, gospodzin.JGgospodzien zob. gospodzin.JGgospodzin, gospodzien (13) [B, Pfl,Słota, RP, Ppuł] D zn. «Bóg»: Gospodziniewszechmogący nade wszystkostworzenie więcszy [RP, 195, 1]. D gram.rzecz., psł. dekl. -o- ? pol. dekl. m.D formy tekstowe: gospodzin M. lp.,gospodzien M. lp., gospodzina D. lp.,gospodnu C. lp., gospodnie W. lp.D etym. pie. *g h ostis «gość», *pot(i)s«pan, władca»; psł. *gospodin{ /*gospod} (/ *gost}pod-}) «pan gości»+ *-in{; ogsłow. – stczes. hospodin«Bóg», hospod «pan», ros. gospodín«pan», gospód} «Bóg», sch. gospòdin«pan», scs. gospodin{ «pan domu», gospod}«Bóg». D rozwój: psł. *gospodin{? stpol. gospoŹ īn ? śrpol. gospoŹ in;rzecz. gospodzin miał w stpol. dwamodele odmiany: M. gospodzin,D.gospodzina,C.gospodzinu | gospodzinowi,B. gospodzina, N. gospodzinem,Msc. gospodzinu, W.gospodzinie oraz