Wersja elektroniczna słownika (pdf)

223nie odm. prosta (na co wskazuje funkcjaorzecznika). D etym. zapożyczeniez czes. ustavičny, budowa niejasnatakże na gruncie czeskim. D rozwój:w stpol. był to wyraz nacechowanystylistycznie, podniosły, używany w językuliterackim.D por. ustawiczstwo.HKustraszenie (1) [Kśw] D zn. «bojaźń,lęk, przestrach»: A pogani śmirć podjęli,bo ni są nam na otwadzenienaszego ustraszenia [Kśw I, 10, 12].D gram. rzecz., psł. dekl. -jo- ? pol.dekl. n. D etym. psł. *ustrašen}je odczas. *ustrašiti / *strašiti «wzbudzaćstrach» / rzecz. *straX{; czas. podst.poświadczony w innych jęz. słow. –czes. strašit, ros. strašít’, sch. ùstrašiti«przestraszyć», scs. ustrašiti. D rozwój:wyraz wychodzi z użycia po XVI w.;więcej poświadczeń ma czas. wstraszyć.D por. strach.ISuśmierzyć się (1) [Kśw] D zn. «okazaćpokorę, uległość, niższość»: Gdaż się,prawi, uśmierzyło tako mocne bostwo,w czem bujać może nasze mdłeczłowieczstwo? [Kśw IV, 13, 42]. D gram.czas., psł. kon. IV -jo- | -i- ? pol. kon.III -’ę, -’isz; dk. D etym. pie. *mei-ro«drogi, miły, przyjemny»; psł. *us{miriti/ *s{-miriti «uspokoić, pogodzić»/ *mir{ «spokój, zgoda, cisza»; ogsłow.– czes. usmířit, ros. usmirít’, sch.usmíriti, scs. s{miriti (por. stlit. mieras«pokój», łot. miêrs «pokój, spokój,cisza»). D rozwój: psł. *us{miriti ?stpol. *usḿiř´ići ? stpol. uśḿiřyć | uś-ḿeřyć ? śrpol. uśḿeřyć; w j. stpol. czas.występował także w zn. «ułagodzić,uspokoić», «poskromić, ujarzmić».D por. śmierny.ISutonąć (1) [Kśw] D zn. «ponieść śmierćprzez zanurzenie się w wodzie, utopićsię, tu: być potępionym»: Sitajnymi grzechy skalano (...) i w temto mieście Korrozaim, w pikwiekujem, śmtnrzonei utonęło [Kśw IV, 12, 13]. D gram.czas., psł. kon. II -no- | -ne- ? pol.kon. I -ę, -’esz; dk. D etym. psł. *uto(p)-no¸ti / *to(p)no¸ti «zacząć się topić» /*topiti «zatapiać, pogrążać się w wodzie»/ psł. *tepti «uderzać, tłuc»;ogsłow. – czes. utonout, ros. utonút’,chorw. utonuti, scs. utono¸ti. D rozwój:psł. *uto(p)no¸ti ? stpol. *utonąći ?stpol., śrpol. utono¸ć.ISutrzeć (1) [ŻMB] D zn. «usunąć wycierając,zetrzeć, osuszyć»: Krew potobie płynie, tęć bych ja utarła [ŻMB,180, 23]. D gram. czas., psł. kon. I -o- |-e- ? pol. kon. I -ę, -’esz; dk. D etym.psł. *uterti / *terti; ogsłow. – czes.utřít, ros. uterét’, chorw. utrti, scs. utrěti.D rozwój: zach.słow. *utreti ? stpol.*utř´eći ? śrpol. utřeć.ISuwiarować (1) [KŚ] D zn. «uniknąćczegoś,uchronićsię przed czymś»: Niektorzyz naszych ślachcicow (...) wojennejstrożej się uwiarowali [KŚ, 124, 8].D gram. czas., psł. kon. III -jo- | -je- ?pol. kon. II -’ę, -’esz; dk. D etym. pie.*uer- «patrzeć, uważać»; psł. *uvarovati/ *varovati «pilnować, strzec»(zap. z stwniem. *warōn «uważać» /*wara «uwaga»); ogsłow. – czes. varovat«ostrzegać», ros. przest. vygovárivat’«warować», słoweń. varov´ati «chronić»,scs. varovati (sę) «strzec» (por.goc. wars «ostrożny», niem. bewahren,Wahrung). D rozwój: psł. *uvarovati ?stpol. *uvarovaći ? stpol., śrpol.uv´arovać (pod wpływem rodzimychwiara, wierzyć -v- ? -v´-); w j. śrpol.czas. wychodzi z użycia.ISuwięznąć (1) [ŻB] D zn. «utknąćw czymś ciasnym, miękkim, grząskim»:Osobnie jedna niewiasta syna swego˘uwięznąć