Wersja elektroniczna słownika (pdf)

45ny z głosem, słyszalny, donośny» (/*gols{) ? *glos}n{(j}) |*golos}n{(j})|*glas}n{(j}); ogsłow. – czes. hlásný«ostrzegawczy», hlasný «dźwięczny,sławny», ros. gólosnyj «donośny, gromki»,sch. glásan «donośny», słoweń.glásen «donośny». D rozwój: zach.słow.*glos}n{j} ? stpol., śrpol. głośny.D por. głos.ISgłowa (8) [Kśw, Kgn, ŻB, ŻMB, RP] D zn.«część ciała mieszcząca mózg i narządyzmysłów»: Toć ubogi królewic był,iże nie jimiał, gdzieby swoję głowę podkłonił[Kśw IV, 13, 25]. D gram. rzecz., psł.dekl. -a- ? pol. dekl. ż. D formytekstowe: głowa M. lp., głowy D. lp.D etym. psł. *golva ? zach.słow. *glova;ogsłow. – czes. hlava, ros. golová, bułg.glava, scs. glava. D rozwój: zach.słow.*glova ? stpol., śrpol. głova; głowapoświadczona już od XIII w., takżew zn. przen., m.in. «fryzura», «częśćkapelusza», «główna osoba», «rozum».D por. głowka, głowny.JGgłowka (1) [ŻMB] D zn. «dem. odgłowa»: Twoja głowka krzywo wisa,tęć bych ja podparła [ŻMB, 180, 22].D gram. rzecz., psł. dekl. -a- ? pol.dekl. ż. D etym. psł. *golv{ka ?zach.słow. *glov{ka; derywat utworzonysuf. *-{ka od rzecz. psł. *golva;ogsłow. – czes. hlávka, ros. golóvka,ukr. golívka, bułg. glavička. D rozwój:zach.słow. *glov{ka ? stpol. głōvka ?śrpol. głófka.D por. głowa.JGgłowny (1) [RsK] D zn. «najważniejszy,podstawowy, naczelny», tu we fraz.głowne pieniądze «kapitał spłaconyratami»: Jako prawie ty ku Piotruszczynieręce ręczone głowne pieniądze[RsK, 48, 33]. D gram. przym., odm. złoż.D etym. pie. goluo- «goły, nagi, łysy»;˘psł. *golv}n{(j})(/ *golva «głowa») ?*glov}n{(j}) |*golov}n{(j}) |*glav}-n{(j}); ogsłow. – czes. hlavní, ros.golovnój, ukr. holovnýj, sch. glavan |glàvnī,scs.glav}n{. D rozwój: zach.słow.*glov}n{j} ? stpol. *głov´ny ? stpol.głovny || głóvny ? śrpol. głóvny;w j. stpol. dominowało zn. «pozostającyw związku z głową», «przypadającyna głowę», w XVI w. zn. powyższezaczęły zanikać, a podstawowym zn.wyrazu stało się «wielki, podstawowy,naczelny».D por. głowa.ISgniew (5) [Pfl, Kgn, Ppuł] D zn. «gwałtownareakcja na jakiś przykry bodziecwyrażająca się podnieceniem, niezadowoleniem,oburzeniem»: Tegdy mołwićbędzie k njim w gniewie swojem,i w rosierdziu swojem zamąci je [Pfl II,17, 5]. D gram. rzecz., psł. dekl. -o- ?pol. dekl. m. D formy tekstowe: gniewM. lp., gniewem N. lp. D etym. psł.*gněv{: etym. niejasna: wyraz łączonyz psł. gnětiti «rozpalać, rozniecać» lubpsł. *zn}jati «tlić, słabo się palić, bezpłomienia żarzyć się»; ogsłow. – czes.hněv, ros. gnev, bułg. gnjav, scs. gněv{.D rozwój: psł. *gněv{ ? stpol. gńēv ?śrpol. gńév | gńiv.D por. rozgniewać się.JGgody (1) [ŻMB] D zn. «uczta»: Pożałujmię, stary, młody,/ Boć mi przyszłykrwawe gody [ŻMB, 180, 6]. D gram.rzecz. blp. D etym. psł. *god{; ogsłow.– czes. hod «uroczystość, święto»,«rzut», hody «gody, uczta», ros. god«rok», sch. gôd «wielkie święto; rok»,scs. god{ «czas (odpowiedni)». D rozwój:pierw. zn. wyrazu to «odpowiedniczas, pora» ? «rok», które zachowałosię do dzisiaj w j. wsch.słow.; w j. pol.wyrazu god zaczęto używać także w zn.«czasu uroczystego, okresu wesela»,˘gody