Wersja elektroniczna słownika (pdf)

nje, a o ciałoć on niczs nie dba [KgnVI, 40, 7]. 2. «czcić, poważać, miłować»:Aleć nawięce święty Bartłomiej jest onto był czynił, iżeć on swe głowy, toć jestmiłeo Krysta jest był szonował [KgnVI, 40, 10]. D gram. czas., pol. kon. II -’ę,-’esz; ndk. D etym. zap. stwniem. lubśrwniem. schônen «traktować kogoś,coś, postępować z kimś, szanowaćkogoś, miećwzgląd na kogoś, nacoś»,prawdopodobnie za pośrednictwemczeskim (stczes. šanovati | šonovati).D rozwój: w j. stpol. formą oboczną doszanować było szonować; zachowałasię w polszczyźnie tylko forma pierwsza(podobnie jak w czeskim).WDszosty (1) [BZ] D zn. «występującyw kolejności po piątym»: I stało sięz wieczora a z jutra, dzień szosty [BZ, 72,57]. D gram. licz. porz. w odm. złożonej.D etym. w j. pie. licz. porz. utworzonysufiksem typowym dla licz. porz. pie.*-to- od licz. głównego *sueks |*sek’s|*ksek’s «sześć»; psł. *šest{(j}) z tymsamym przyrostkiem licz. porz. psł.*-t{ (/ pie. *-to-), ale struktura licz.głównego *šest} wskazuje na innykierunek motywacji, od licz. porz. dogłównego; ogsłow. – czes. šestý, ros.šestój, bułg. šésti, scs. šest} (por. łac.sextus, grec. héktos, lit. š ~ eštas, niem.sechste).D por. sześć.AKszukaćszukaję (1) [Słota] D zn. «szukając»:Sięga w misę prze drugiego,/ Szukajękęsa lubego [Słota, 189, 33]. D gram. im. cz.ter. czynny, odm. prosta. D etym. od czasszukać; prawdopodobnie zapożyczenieze stsaks. sôkian (por. też śrwniem.souchen, niem. suchen); być może wyrazrodzimy od psł. *šukati «powodowaćszmer, szelest, szum» (por. ros. šúkat’«szeptać», ukr. šukáty «szeptać, szemszkoda200fleksji wpływ odm. licz. dwa oraz wytworzeniekategorii mos. (w przytoczonymkontekście jeszcze jich sześć«sześciu ich»), zaś w składni z rzecz.dawna dopełniaczowa rekcja zachowanatylko w M., D., B. i W., natomiastw C., N. i Msc. – nowa składnia zgody.D por. szestrok, sześcioro, szosty.AKszkoda (5) [RsP, RsK, RP] D zn. «utratawartości materialnej lub moralnej,ubytek wartości mienia, strata, uszczerbek»:Jako Wociech uczynił Janowi zadziesięć g szkody, potemjako zapowiedzian [RsP, 45, 27]. D gram.rzecz., pol. dekl. ż. D etym. zap.stwniem. scado (dziś niem. Schade«szkoda»); głuż. škoda, czes. škoda,błr. škóda, ukr. škóda.D por. szkodzić.JGszkodzić (1) [Słota] D zn. «powodowaćstratę, przynosić uszczerbek, krzywdzić»:I toć są źli, cso jim szkodzą[Słota, 190, 89]. D gram. czas., pol. kon. III-’ę, -’isz; ndk. D etym. od rzecz. szkoda;niewykluczone, że w j. pol. zap. czes.(por. stczes. škoditi).D por. szkoda.WDszkoła (2) [RP] D zn. «instytucja, w którejsię uczy; tu: przen. nauka, pouczenie»:Nie boj się dziś mojej szkoły/Nie dam ci czyść epistoły [RP, 198, 87].D gram. rzecz., pol. dekl. ż. D etym. zap.stwniem. scuola (dziś niem. Schule) /łac. schola | scola (/ grec. scholé«wolny, swobodny czas», «zabawianiesię rozmową, dysputą», «posiedzenienaukowe», «szkoła»); ogsłow. – czes.škola, ukr. škóla, ros. škóla, słoweń.šóla.JGszonować (2) [Kgn] D zn. 1. «ochraniać,oszczędzać»: Iż ci na pirzwe wąż tę tomądrość ma, iże gdyż ji chcą zabić,tedyć więc on swą głowę kryje i szo-˘