Wersja elektroniczna słownika (pdf)

asi 4rycznego ukształtowało się zn. przenośne«zwolennik, krzewiciel jakiejśidei»; książę apostołów «św. Piotr»,apostoł pogan «św. Paweł».KDKasi (1) [Kśw] D zn. «ale, lecz»: ŚwiętaKaterzyna nie mieszkaci jeść stała, wezłem nie leżała, asi i ty, w błędnemstadle leżeli, ty jeść swoją naukąotwodziła, jakoż się czcie w je świętemżywocie [Kśw II, 11, 31]. D gram. spójnikprzeciwstawny. D etym. traktowany jakozrost spójnika a (psł. *a) z part.ekspresywną si (/ psł. *si), z pochodzeniaenklityczną formą C. zaimkazwrotnego się (/ psł. *sę), analogicznądoci (/ psł. *ti), czyli do formyC. zaimka osobowego ty; zatem obazaimki stanowią tzw. dativus ethicus;tylko zach.słow. spójnik i part. deiktyczna– dial. kasz.-słw. as «i, oraz»,czes. asi «może, prawdopodobnie,prawie, blisko, około», stczes. as(i)«przynajmniej, choćby, około», możei «ale, lecz», słc. as(i) «prawie, blisko,około, prawdopodobnie»; możliwejest odczytanie asiity, a wtedy si jestnieprawidłową formą B. lm. r. m. psł.zaimka *s} «ten» (powinno być sie /zach.słow. *s}jě), analogiczną do ty,czyli B. lm. r. m. zaimka ten (psł. *t{«tamten»). D rozwój: hapax legomenon;w całości wyrażenie a si i ty –jeśli przyjmiemy taką lekcję – oznaczazatem «a tych i tamtych» i odnosi siędo wymienionych rodzajów grzeszników;jest utartym związkiem frazeologicznym,w którym forma pierwszegozaimka upodobniła się do drugiegoz nich (może też pod wpływem M. lm.r. m. si / psł. *s}ji); por. analogicznewspółczesne to i sio, zamiast oczekiwanegoto i sie; w zależności od traktowaniadyskusyjnej formy zmienia sięfunkcja i – jeżeli uznajemy asi za jedenwyraz, to następujące po nim i jesttylko partykułą o zn. «i, również», gdyzaś si traktujemy jako pełnoznacznyzaimek, i jest spójnikiem łącznym o zn.«i, oraz».AKasyrski (2) [Kśw] D zn. «asyryjski;związany z Asyrią, pochodzący z Asyrii,starożytnego państwa w Mezopotamii»:I ski do krolaEzechyjasza krola żydowskiego [Kśw I,10, 2]. D gram. przym. dzierżawczy,odm. złoż. D formy tekstowe: asyrskiemMsc. lp. r. m. D etym. derywat odnazwy własnej Asyria, utworzony zapomocą przyr. -ski (/ psł. *-}sk{}).ISIaż (2) [Kśw, RP] D zn. «że, tak że»:A przeto, iże nie jimiał w swem narodzeni,gdzie by swą g,togodla przed wołem a przedosłem w jasłkach sbył, bo dziewica Maryja, aż pieluszekdobrych nie jimiała, a togodla ji we złechustki ogar [Kśw IV, 13, 28]. Rzucaćsię jak kot na myszy,/ Aż twe sierceciężko dyszy [RP, 197, 66]. D gram. spójnikwprowadzający zd. podrzędne – tu:okolicznikowe. D etym. psł. *aže «part.i oto, a oto», wtórnie spójnik; zrostspójnika a (psł. *a) z part. że, pozaniku nieakcentowanego wygłosowego-e; połączenie dwóch pierwotnychpart. a i že, a zn. całości «i oto, a oto»;w j. słow. jako part. deiktyczna, wzmacniającalub spójnik wprowadzający zd.okolicznikowe, przede wszystkim warunku,czasu, skutku i in. – dłuż. až, aže,dial. haž, ažy, part. «aż» orazspójnik«dopóki, dopóki nie, aż», czes. až, part.«aż», stczes. aže, až, spójnik «dopókinie, dopóki jak, aż», słc. až, part.«blisko, około», spójnik, ros. pot. i dial.až, part. «aż do, a oto», ukr. až «a oto,a». D rozwój: jako spójnik w pełniżywotny również w XVI w., potemz wolna wychodzi z użycia; funkcjonuje