Wersja elektroniczna słownika (pdf)

173dk. D etym. psł. *orzm{nožiti sę (/*m{nožiti sę «mnożyć, rozmnażaćsię») ? *rozm{nožiti sę |*razm{nožitisę; ogsłow. – czes. rozmnožit se,ukr. rozmnóžytysja, ros. razmnóžit’sja,sch. razmnòžiti. D rozwój: płn.słow.rozm{nožiti sę ? stpol. *rozmnož´ićiśę ? stpol., śrpol. rozmnožyć śę.D por. mnogi, rozmnożenie.WDrozniewać się zob. rozgniewać się.WDrozny (1) [Park] D zn. «odmienny co dopostaci, ilości»: Boć w niem każdesłowko tobie/ Pismem rozny głos daw sobie [Park, 109, 32]. D gram. przym.,odm. złoż. D etym. psł. *orz}n{(j})«rozdzielony, osobny ? inny, odmienny»,derywat od psł. *orz({) «oddzielnie,osobno» utworzony za pomocąprzyr. *-}n{; ogsłow. – czes. různý«rozmaity, inny», ros. przest. róznyj,dziś liter. ráznyj; słoweń. rázen «różnorodny,rozliczny», sch. rázan, raznī.D rozwój: psł. *orz}n{j} ? stpol. *roz’-ny ? stpol. rozny, rozdny (wzmocnieniegrupy spłg.) ? śrpol. różny (przejście-z- ? -ž- w wyniku tendencji dounikania mazurzenia).ISrozpaczać (1) [Kśw] D zn. «tracićnadzieję, wątpić»: Prawi ,rozpaczasz, człowiecze, dobra swego, jenże się nie żadałprzyjąć lichot człowiecz? [Kśw IV,13, 39]. D gram. czas. pol. kon. IV -am,-asz; ndk., duratywny. D etym. z przedr.roz- od paczyć «wykrzywiać, wyginać»;ogsłow. – czes. páčit «wyłamywać,wyważać (drzwi); wyciągać, wydobywać»,ukr. daw. pačýtysja «wykrzywiaćsię», słoweń. páčiti «krzywić, wypaczać»;paczyć postać wtórna wobecopaczyć (/ psł. *opačiti «odwrócić»);w zn. rel. może być to również zap.,por. stczes. rozpáčěti sě «wahać się»,˘rozstajaćscs. raspačati sę. D rozwój: ten samrdzeń w czas. wypaczyć «skrzywić»,przen. «niewłaściwie przedstawić czyjąśmyśl, naukę», spaczyć «zepsuć», przen.«błędnie interpretować, niezgodniez czyjąś intencją».D por. paknięli.WDrozpamiętaćrozpamiętaję (1) [Kśw] D zn. «rozważającyw myśli, rozpamiętujący»: K niemużgdaż człowiek grzeszny rozpamię stąpi [Kśw IV, 12, 13]. D gram. im.cz. ter. czynny, odm. prosta. D rozwój:formy rzeczownikowe M. lp. r. m. im. cz.ter. czynnego na -ę są poświadczoneszczątkowo w j. stpol.; z dawnej odmianyprostej im. zachowały się tylko formy na-ąc (B. lp. r. m.), które w j. śrpol. uległyadwerbizacji ? im. przysłów. współ.;wyraz rozpamiętać wyszedł z użycia –dziś tylko rozpamiętywać.D por. pamiętać.WDrozpamiętaję zob. rozpamiętać.WDrozpłodzić się (1) [BZ] D zn. «wydaćpotomstwo»: I pożegnał temu stworzeniu,a rzkąc: rośćcie a rozmnożciesię, a napełnicie sobą wody morskie,a ptastwo się rozpłodź na ziemi [BZ, 71,35]. D gram. czas., psł. kon. IV -jo- | -i-? pol. kon. III -’ę, -’isz; dk. D etym. psł.*orzploditi sę (/ *ploditi) ? *rozploditi|| *razploditi; ogsłow. – czes.rozplodit se, ros. przest. rasplodít’sja,ukr. pot. rozplodýtysja, sch. rasplòditi(se). D rozwój: płn.słow. *rozploditi sę? stpol. *rozpłoŹići śę ? stpol., śrpol.rozpłoŹić śę.D por. płodzić.WDrozstajać sięrozstając się (1) [List] D zn. «odchodzącwróżne strony; rozłączając się z kimś»:A tako s tobą się rozstając, sierce mejęło barzo płakać [List, 115, 6]. D gram. im.