Wersja elektroniczna słownika (pdf)

odkupić 116odkupić (1) [Kgn] D zn. «wybawić,uwolnić, uratować, ocalić»: Iżci jutrzeprzdzie do nas miły Kryst, coż ci onwas ma swą śmiercią odkupić [Kgn II, 35,16]. D gram. czas., psł. kon. IV -jo- | -i-? pol. kon. III -’ę, -’isz; dk. D etym.derywat od psł. czas. *kupiti.D por. kupić.ZGodmłodzić się (1) [Kgn] D zn. «uczynićsię na nowo młodym»: Przyrodzeniejest to wężowe, iże gdyż się on chceodmłodzić, tedyć więc on je gorzkiekorzenie [Kgn VI, 40, 12]. D gram. czas.,psł. kon. IV -jo- | -i- ? pol. kon. III -’ę, -’isz; dk. D etym. pie. *meld-; psł.*ot{molditi sę (*mold{ «młody»);ogsłow. – czes. mládnout «młodnieć,odmładzać się», ukr. vidmołodýty, vidmołódžuvaty,błr. maładzieć, pamaładziéć,ros. omołodít’sia, sch. mláditi se,scs. mlad{j} «młody». D rozwój: psł.*ot{molditi sę ? stpol. *otmłoŹ ići śę? stpol., śrpol. odmłoŹić śę.D por. młody.ZGodpoczywać (1) [Satyra] D zn. «spędzaćczas na odpoczynku, znajdowaćodpoczynek, wytchnienie»: Gdy dzieńpanu robić mają,/ Częstokroć odpoczywają[Satyra, 191, 4]. D gram. czas., psł.kon. III -jo- | -je- ? stpol. kon. II -’ę,-’esz (*odpoczywaję, *odpoczywajesz)| IV -am, -asz; ndk. D etym. pie.*ken-; psł. *ot{počivati; ogsłow. – dłuż.wotpocywaś, czes. odpočívat, ukr. vidpočyváty,błr. adpačyváć, sch. otpočívati,scs. počivati, počivajo¸. D rozwój: psł.*ot{počivati ? stpol. *otpoč´ivaći ?stpol., śrpol. odpočyvać.D por. począć (się).ZGodpowiedzieć, otpowiedzieć (4)[Kgn, ŻB, RP, Tęcz] D zn. «dać odpowiedź,udzielić odpowiedzi, wyjaśnień»:Wstań, mistrzu, otpowiedz,jestli umiesz [RP, 197, 81]. Wrocławianiejim odpowiedzieli, żeście to źle udziałali[Tęcz, 194, 14]. D gram. czas., psł. kon.V atem. ? pol. kon. IV -am, -asz; dk.D formy tekstowe: (jest było) otpowiedzianoim. cz. przesz. bierny, odm.prosta (użyty w orzeczeniu biernym).D rozwój: rzeczownikowe formy im.biernego r. n. w j. stpol. występująteż we wtórnej funkcji – nieosobowychform czas.D por. powiadać.ZGodrzucićodrzuciwszy (1) [KŚ] D zn. «porzuciwszy,odsunąwszy»: Niektorzy z naszych ślachcicow(...) odrzuciwszy wszystkę sromięźliwość(...) ni pod czyją chorągwiąz naszej wojski stanowić się obykli [KŚ,124, 4]. D gram. im. cz. przesz. czyn. I,odm. prosta. D rozwój: forma im. (dawnyM. lp. r. ż.)wj.śrpol. uległa adwerbizacji? im. przysłów. uprzedni.D zob. rzucać, rzucić (się).ZGodrzuciwszy zob. odrzucić.ZGodwrocić (1) [ŻB] D zn. «zwrócićw inną stronę, obrócić»: Jenże jął jnamałwiać (...), aby sie odwrocił odkrścijańskiej wiary [ŻB II, 32, 32].D gram. czas., psł. kon. IV -jo- | -i- ?pol. kon. III -’ę, -’isz; dk.D zob. wrocić.ZGodyć (1) [Satyra] D zn. «odejść, oddalićsię»: Gdy pan przydzie, dobrze orze –/Gdy odydzie, jako gorze [Satyra, 191, 16].D gram. czas., psł. kon. I -o- | -e- ?stpol. kon. I -ę, -’esz; dk. D rozwój: psł.*od{-j}-ti ? stpol. *odyći ? odyć |psł. *od{-j}d-ti ? *od{-j}t-ti ? *od{-j}sti ? stpol. *odejśći ? odejść.D por. ić.ZGodzienie (1) [Kgn] D zn. «ubranie,okrycie»: A tako więc on krol silnm