Wersja elektroniczna słownika (pdf)

183tr’ prawidłowa; postać siostrzeniec powstałana skutek wyrównania analogicznegodo siostra.JGsieść (10) [Słota, Park] D zn. «siąść,usiąść, zająć miejsce»: A ma s pokojemsieść,/ A przy tem się ma najeść[Słota, 188, 17]. D gram. czas., psł. kon. I-o- | -e- ? pol. kon. I -ę, -’esz; dk.D formy tekstowe: siędzie cz. przysz. lp.3. os., siędą lm. 3. os. D etym. pie. *sēd-; psł. *sěsti (/ *sědti), *sędo¸; ogsłow. –stczes. siesti, ros. sest’, sch. sje – sti, scs.sěsti (por. lit. sė´sti, łot. sêst, ang. sit).D rozwój: psł. *sěsti ? stpol. *śeśći ?stpol. śeść ? stpol., śrpol. śeść | śo¸ść(z sam. nosową pod wpływem formsiądę, siądziesz).D por. siedzieć, (sie).WDI (się), (sie) (23) [Kśw, Kgn, Słota, Park,ŻB, BZ, LA, RP] D zn. «zaim. rzeczownyzwrotny odsyłający po przyimkach dopodmiotu»: Zgarnie na się wszytkopole [Słota, 188, 4]. D gram. zaim. o odmianiedefektywnej bez form M. i lm.D formy tekstowe: siebie D., B., sie B.,sobie C., Msc., sobą N. D etym. pie.*suēm; psł. *sę; ogsłow. – czes. se, ros.-sja, krótka forma zaim. łącząca sięz czas. zwrotnym, współwystępującaobok sebjá, sch. se, scs. sę. D rozwój:palat. polska s’ ? ś w formach B. siebie,się; forma się jest enklityczna;w stpol. występowała obok formy z zanikiemnosowości sie (/ psł. *sĕ) orazakcentowanej, długiej siebie, przeniesionejz D. lp.; w stpol. formy krótkiebyły zróżnicowane dialektalnie analogiczniedo B. lp. mię (/ psł. *mę)i cię (/ psł. *tę); w psł. obok formdługich C. *sobě |*sebě występowałakrótka *si, dziś dial. maz.; w formie N.lp. sobą (/ psł. *sobojo¸) kontrakcjagrupy -ojo¸, z której powstała sam.długa o¸¯, a następnie (XIV–XV w.) ą¯˘sięgaćpo zaniku iloczasu (XV/XVI w.)kontynuowane przez o¸.D por. II, III (się), ja, ty.JGII (się), (sie) (92) [Kśw, Pfl, RsP, RsK,Kgn, Słota, List, Park, KŚ, ŻB, BZ, LA,ŻMB, Tęcz, RP, Satyra, Ppuł] D zn.1. «postfiks przekształcający czas. nazwrotny»: Obiązał się tomu, czsoż jeśćwrzemiennego [Kśw II, 11, 29]. 2. «przyczas., wykładnik formy bezosobowej»:Galaa, wyprawia się: miasto płwiących[Kśw I, 10, 20]. 3. «przy czas., wykładnikstr. biernej»: A tacy dobrze się przezonego niemocnego paralityka, trudnąniemocą urażonego, znamionują [Kśw II,11, 23]. 4. «przy czas., wykładnik czynnościwzajemnej»: Przystajali są krolowieziemscy, a książęta seszli są siena gromadę przeciwo gospodnu [Pfl II,17, 2]. 5. «przy czas., wykładnik zróżnicowaniaznaczeniowo-stylistycznegoodpowiednich czas. bez się»: Pośpieszychąsię do kośła na modlitwęprzed Boga wszemogącego [Kśw I,10,4].6. «przy czas., wykładnik zróżnicowaniasemantycznego w stosunku do odpowiedniegoczas. bez się»: Panny, nato się trzymajcie,/ Małe kęsy przed siękrajcie [Słota, 189, 70].D por. I, III (się).JGIII (się), (sie) (35) [Kśw, Pfl, Słota, List,KŚ, ŻB, BZ, LA, ŻMB, Tęcz, RP, Ppuł]D zn. «wykładnik czas. występującychwyłącznie z się (tzw. reflexiva tantum)»:Siedzący są, jiż się k dobremuobleniają [Kśw II, 11, 11].D por. I, II (się).JGsięgać (1) [Słota] D zn. «wyciągać rękę,aby dostać się do czegoś; dosięgać»:Sięga w misę prze drugiego,/ Szukajękęsa lubego [Słota, 188, 32]. D gram. czas.,psł. kon. III -jo- | -je- ? pol. kon. IVam-, -asz-; ndk. D etym. pie. *seg- |