Wersja elektroniczna słownika (pdf)

117gniewem jest na sobie swe odzienierzazał był [Kgn VI, 41, 27]. D gram. rzecz.,psł. dekl. -jo- ? pol. dekl. n. D etym.psł. *ob{děn}je / im. *ob{děn{ /czas. *ob{děti. D rozwój: wyraz stopniowowychodzi z użycia.D por. dziać.KDKodzirżeć (1) [Kśw] D zn. «otrzymać,dostać na własność, wużytkowanie»:Tako lud boży jeła wiciężstwoodzirżeli [Kśw I, 10, 10]. D gram.czas., psł. kon. IV -jo- | -i- ? stpol.kon. III -’ę, -’isz; dk. D etym. pie.*d h ereg h - «trzymać»; psł. *dŕgěti ?˚*dŕžěti ? dŕžati; wyraz ogsłow. – czes.˚ ˚držet, obdržet «otrzymać», ukr. odéržaty,ros. oderžát’, sch. odr`žati, mac. održi«zachować, dotrzymać», scs. odr}žati(por. awest. dražaite «trzyma, dzierży,prowadzi»). D rozwój: psł. *odŕžati ?˚stpol. *oŹirž´eći ? stpol., śrpol. oŹeržeć;w XIV–XV w. wyraz młp. i maz.,wypierany przez wlkp. trzymać.D por. dzierżeć.ZGofiera (1) [ŻB] D zn. «to, co się ofiarujeBogu; dar składany Bogu»: Tej jistejnocy Krystus świętemu się Błażeju pokazał,a rzkąc jemu: Błażeju, żywą ofieręmnie ofieruj [ŻB, 31, 5]. D gram. rzecz.,pol. dekl. ż. D etym. zap. śrwniem.opfer(e) za pośrednictwem stczes. ofěra.D rozwój: ofiera stopniowo wyparłastpol. synonim obiata; główny kierunekzmian zn. polega na rozszerzeniuzakresu na realia niezwiązane z religią;proces desakralizacji formy ofiera ?ofiara powoduje to, że staje się onasynonimem wobec dar, darowanie;polską innowacją semantyczną jestzn. «osoba ulegająca czyjejś przemocy»,pot. także «niedołęga, niezdara».D por. ofierować.KDKofierować (1) [ŻB] D zn. «składaćBogu rytualną ofiarę»: Błażeju, żywąogieńofierę mnie ofieruj [ŻB I, 31, 5]. D gram.czas., stpol. kon. II -’ę-, -’esz; dk. |ndk. D etym. od rzecz. ofiera z suf.-ova-, zap. ze stczes. ofěra, a to ześrwniem. opfer(e) | ophar.D por. ofiera.ZGogarnąć (2) [Kśw] D zn. «odziać, owinąć,ubrać»: Dziewica Maryja ażpieluszek dobrych nie jimiała, a togo dla ji we złe chustkiogar [Kśw IV, 13, 29]. D gram. czas.,psł. kon. II -no- | -ne- ? pol. kon. I -ę,-’esz; dk. D formy tekstowe: ogarnienegoim. cz. przesz. bierny odm. złoż.D etym. pie. *ger- |*gor-; psł. *ogr˚ (t)-no¸ti; ogsłow. – czes. hrnout «zgarniać»,ohrnout «wywinąć, podwinąć(rękaw)», słc. ohrnút’ «ogarnąć», ukr.obhornúty «objąć», obhortáty, ros. dial.gornút’ «zbierać, grabić», sch. ogŕnuti«zarzucić, włożyć na siebie», ogŕnuti se«otulić się» (por. lit. gurgul ~ ys «stadoptaków; poplątane nici»). D rozwój:psł. *ogr˚ tno¸ti ? stpol. *ogartną¯ći ?stpol., śrpol. ogarno¸ć; formy odmianyzłoż. im. w j. śrpol. uległy adiektywizacji? im. przym. bierny.D por. zgarnąć.ZGogarnieny zob. ogarnąć.ZGogień (1) [ŻB] D zn. «objaw palenia się,płomień, żar»: tu we fraz. wiecznyogień «piekło, wieczne potępienie»:Ale nie mołw, by waszy bałwanwiebogowie byli, aleć są dyjabl, jiż zewszemi s tymi czsoż się ji modląi w nie wierzą, wiecznem ogniuprzysądzeni będą [ŻB II, 32, 25]. D gram.rzecz., psł. dekl. -i- ? pol. dekl. m.D etym. psł. *ogn}; ogsłow. – czes., słc.oheň, dłuż. wogeň, głuż. woheń, ros.ogon’, ukr. vohóń, błr. ahón’, słoweń.ogenj, serb. oganj, bułg. ogn, mac. ogan(por. lit. ugnis, łot. ugnus, niem.Ofen, stind. agnís, łac. ignis). D rozwój: