Wersja elektroniczna słownika (pdf)

wysokość 248wysokość (1) [Kśw] D zn. «miejscepołożone wysoko nad ziemią, zwłaszczajako miejsce uważane za siedzibęBoga, niebo»: sokość krolewstwaniebieskiego [Kśw IV, 13, 38]. D gram.rzecz., pol. dekl. ż. D etym. pie. *ūpso-/ pie. *up(o) «na górze»; psł. *vysok{«wysoki»; rzecz. od przym.; formacjekontynuujące morfem rdzenny ogsłow.– czes. viška, výsost, ros. vysotá, vyšina,bułg. vysočiná, mac. visina, visočina,serb. visina (por. grec. hypsēlós «wysoki»,hýpsi «wysoko», stwniem. ^uf «na»(niem. auf), irl. ós, uas «w górze»).D rozwój: stpol. *vysokost’ ? stpol.vysokość; rzecz. rozwinął też zn.przen., np. w wyrażeniu wasza wysokośćjako forma zwracania się do osóbwysokiego stanu.D por. wysoki.IW-Gwystąpaćwystąpając (1) [Kśw] D zn. «wychodząc,opuszczając jakieś miejsce»: Wystąpajączmsta Korrozaim nieprzyjaciele tosą dyjabli (...) głos są, prawi, skruszeniausłyszeli [Kśw IV, 12, 6]. D gram. im. cz. ter.czynny, odm. prosta. D etym. im. od czas.*vysto¸pati; podstawa ogsłow. – czes.vystupat, ros. výstupat’, bułg. izstypyvamsę «występuję», scs. iz{to¸pati. D rozwój:wj.śrpol. czas. wystąpać został wypartyprzez czas. iter. występować.D por. stępić.ISwystąpając zob. wystąpać.ISwystąpićwystąpiw (1) [ŻB] D zn. «wysunąwszy siędo przodu»: Tedy wystąpiw święty Błażej,przywitał je, a rzkąc jim [ŻB I, 31, 7].D gram. im. cz. przesz. czynny I, odm.prosta. D etym. im. od czas. psł. *vysto¸piti;podstawa ogsłow. (czas. tworzony zapomocą różnych przedr.) – czes. vystoupit,ros. výstupit’, sch. istupiti, scs. sto¸piti.D rozwój: w j. śrpol. formy odm. prostejr. m. i n. im. cz. przesz. czynnego I(wystąpiw) zanikły; dawne postaci M. lp.r. ż. odm. prostej (wystąpiwszy) uległyabwerbizacji.D por. stępić, wystąpać.ISwystąpiw zob. wystąpić.ISwywieść (1) [BZ] D zn. «tu: urodzić,wydać na świat»: Opięć rzekł Bog: wywiedźziemia stworzenie żywe w swemporodzie, dobytek, robaki [BZ, 71, 36].D gram. czas., psł. kon. I -o- | -e- ?pol. kon. I -ę, -’esz; dk. D etym. psł.*vyvesti / *vesti; ogsłow. – czes. vyvést,ros. vývesti, chorw. izvesti, scs. izvesti.D rozwój: psł. *vyvesti ? stpol. *vyv´eśći? stpol., śrpol. vyv´eść.D por. II wieść, dowieść, przywieść.ISwyznawać (1) [Park] D zn. «oznaczać»:Jestli c barzo grubieje,/ Tako pismemczas wyznaje [Park, 109, 24]. D gram. czas.,psł. kon. III -jo- | -je- ? stpol. kon. IV-am, -asz, obocznie z kon. II -’ę, -’esz? pol. kon. II -’ę, -’esz; ndk. D etym.psł. *vyznavati / *vyznati / *znati;ogsłow. (tworzony za pomocą różnychprzedr.) – czes. vyznávat, ros. priznavát’sja«wyznawać komuś coś», sch.priznavati, scs. vyznavati. D rozwój: psł.*vyznavati ? stpol. *vyznavaći ?stpol., śrpol. vyznawać.D por. znać.ISwyżej (2) [Słota] D zn. «na większejwysokości»: Siędzie, gdzie go nie posadzą;/Chce się sam posadzić wyżej[Słota, 189, 41]. Ten ma z prawem wyżejsieść,/ Ma nań każdy włożyć cześć [Słota,189, 50]. D gram. przysłów., st. wyższy odwysoko. D etym. M., B. lp. r. n. odm.prostej psł. przym. *vysok{ ? przysłów.vysoko, od tego st. wyższy; ogsłow.– czes. vyše, ros. výše, scs. vyše.D rozwój: regularny kontynuant psł.