Wersja elektroniczna słownika (pdf)

przydać 160grzechow [Kśw IV, 12, 3]. 2. «pojawić się,przydarzyć się, nastać (o przykrychdoznaniach»: Pożałuj mię, stary, młody,/Boć mi przyszły krwawe gody [ŻMB,180, 6]. 3. «w formule powitania»: Tedawystąpiw święty Błażej, przywitał je,a rzkąc jim: Dobrzeście przyszli synowiemili, już widzę, iż mie Bog niezapomniał [ŻB I, 31, 8]. D gram. czas.,psł. kon. I -o- | -e- ? pol. kon. I -ę,-’esz; dk. D formy tekstowe: przydę cz.przysz. lp. 1. os. D etym. psł. *pri-iti /*iti; ogsłow. – czes. přijít, ros. prijtí, scs.priti. D rozwój: psł. *priiti ? stpol.*př´ići ? stpol. přyć | přyjć |*přyść? śrpol. přyjść.D por. ić, pojć, wynić.ISprzydać (2) [KŚ, LA] D zn. 1. «dodać,dołożyć»: Ach, krolu wieliki nasz,/ Cożci dzieją Męszyjasz,/ Przydaj rozumuk mej rzeczy/ Me sierce bostwem obleczy[LA, 173, 3]. D gram. czas., psł. kon. Vatem. ? pol. kon. IV -am, -asz; dk.przydany D zn. 2. «przyznany»: Z jichmany mają nam być podani, a konie jichtemu to podkomorzemu za winę mająbyć przydany [KŚ, 124, 17]. D gram. im. cz.przesz. bierny, odm. prosta. D etym. psł.*pridati «dodać» / *dati; ogsłow. – czes.přidat, słc. pridat’, bułg. pridam, scs. pridati.D rozwój: psł. *pridati ? stpol. *př´idaći? stpol., śrpol. přydać; w j. stpol.także w zn. «przydzielić do pomocy»,«ustanowić»; im. cz. przesz. bierny r. m.w odm. prostej (przydan) zanikł w j. pol.,forma odm. złoż. (przydany) przeszław im. przym. bierny; postać odm. prostejr. n. (przydano) uległa w j. śrpol. werbalizacji.D por. dać, wydać.ISprzydany zob. przydać.ISprzygodzić się (1) [LA] D zn. «byćstosownym, przydatnym, nadać się»:A gdy się mu syn narodził,/ Ten sięw lepsze przygodził:/ Więc mu zdzianoAleksy,/ Ten był oćca barzo lepszy[LA, 173, 34]. D gram. czas., psł. kon. IV-jo- | -i- ? pol. kon. III -’ę, -’isz; dk.D etym. psł. *prigoditi sę / *goditi(sę); ogsłow. – czes. přihodit se, słc.prihodit sa, ros. prigodít’sja, sch. prigòditise, scs. prigoditi se. D rozwój:psł. *prigoditi sę ? stpol. *př´igoŹići śę? stpol., śrpol. přygoŹić śę; w j. stpol.także w zn. «zdarzyć się, przytrafićsię», «przypadkiem znaleźć się na czyjejśdrodze»; czas. wyszedł z użyciaw XVII w.D por. godzić.ISprzyjaciel (2) [ŻB, Tęcz] D zn. «ten, ktosprzyja komuś, kto jest przyjaźnie,przychylnie usposobiony»: Miej siedobrze, Błażeju, przyjacielu naszychbogow [ŻB, 32, 22]. D gram. rzecz., psł.dekl. -jo- ? pol. dekl. m. D formytekstowe: przyjacioły N. lm. D etym.rdzeń pie. *prāi- | pr3 i- «lubić»; psł.*prijatel} / *prijati «lubić, przyjaźnićsię» (por. pol. sprzyjać) + *-tel};ogsłow. – czes. přítel, ros. prijátel’,sch. prijatelj, scs. prijatel}. D rozwój:psł. *pr}jatel} ? stpol. př´ijaćel ?stpol., śrpol. přyjaćel; w formie N. lm.przyjacioły pierw. końc. -y; poświadczonyw pol. w wielu zn., z których niezachowały się: «przyjmujący lub przyjętyw gościnę», «klient», «krewny, powinowaty»,«sędzia polubowny».D por. nieprzyjaciel, przyjaźń.JGprzyjać (3) [RsP, List, ŻB] D zn. «przybyć»:Gdy chciałem na służbę ot ciebiejachać precz, przyjałem do domutwego, ciebie żegnając [List, 114, 2].D gram. czas., psł. kon. I -o- | -e- ?pol. kon. I -ę, -’esz; dk. D formytekstowe: przyjęli cz. przesz. lm. 3. os.D etym. psł. *prijati / *ěti | *jati;