Wersja elektroniczna słownika (pdf)

pokradzion 140«chylić, pochylać»; ogsłow. – czes.poklonit se, ros. poklonít’sja, chorw.pokloniti se, scs. pokloniti se (por. lit.kal¯ki «opierać się», łac. in-clino «nachylam,zginam», hiszp. inclinar «pochylaćsię», grec. klī´no «skłaniam,zginam», stwniem. haldōn «chylićsię» stislandz. halla «chylić»). D rozwój:psł. *pokloniti sę ? stpol. *pokłońićiśę ? stpol., śrpol. pokłońićśę, współcześnie słowo przest. lubpodn.D por. podkłonić.ISpokradzion zob. pokraść.ISpokraśćpokradzion (1) [RsP] D zn. «potajemnieprzywłaszczony, skradziony»: Kiedy munie pokradziony [RsP, 45, 30]. D gram.im. cz. przesz. bierny, odm. prosta.D etym. im. od czas. *pokradti / *kradti.D rozwój: formy odm. prostej (pokradziondla r. m.) wyszły z użycia; formyodm. złoż. (pokradziony w r. m.) uległywj.śrpol. adiektywizacji; w j. śrpol. czas.pokraść zyskał nowe zn. «jedno po drugimukraść; ukraść wiele przedmiotów»,które obecnie jest jedynym zn. tegowyrazu.D por. kraść, kryć.ISpole (1) [Słota] D zn. «ziemia uprawna,tu przen.: plony»: Zgarnie na sięwszysko pole [Słota, 188, 4]. D gram.rzecz., psł. dekl. -jo- ? pol. dekl. n.D etym. psł. *polje; ogsłow. – czes., słc.pole, ros., ukr. póle, bułg. polé (por.łac. planus «równy», grec. pélanos«płaski, cienki»). D rozwój: oprócz zn.prymarnych «ziemia uprawna», «obszarziemi» ukształtowało się zn. przen.«dziedzina, zakres», «sposób działania,okazja», por. fraz. ustąpić komuśpola, dotrzymać komuś pola, wywieśćkogoś w pole.KDKpolepszenie (1) [RP] D zn. «zmianana lepsze, poprawa»: Gospodziniewszechmogący,/ Nade wszytko stworzeniewięcszy,/ Pomoży mi to działosłożyć,/ Bych je mogł pilnie wyłożyć, /Ku twej fale rozmnożenie,/ Ku ludzkiemupolepszenie [RP, 195, 6]. D gram.rzecz., psł. dekl. -jo- ? pol. dekl. n.D etym. psł. *polěpj}šen}je / psł. czas.*polěpj}šiti / *lěpj}šiti / *lěpj}š}«lepszy».D por. lepszy.KDKpolski (1) [Park] D zn. «dotyczącyPolski, właściwy Polsce»: Kto chcepisać doskonale/ Język polski i teżprawie [Park, 108, 2]. D gram. przym.,odm. złoż. D etym. dawne polski – derywatod nazwy plemiennej Polanie «etymologicznie:mieszkańcy pól», utworzonyza pomocą przyr. -ski (/ psł.*-}sk{j}); ogsłow. – czes. polský, ros.pól’skij, sch. po – ljskī.D por. pole, po polsku.ISpołożony zob. położyć.ISpołożyć (6) [Kśw, RsP, Park] D zn.1. «umieścić leżąco, poziomo»: Togodlaprzed wołem a przed osłemw jasłkach S był [KśwIV, 13, 27]. 2. «dać, wypłacić (pieniądze)»:Czso Toma winne pieniądzepołożył, ty są ukradziony, ani jich jaużytka mam [RsP, 45, 34]. 3. «uczynić,zrobić»: A też gdzie b będzie gruube,/Tako pismem położysz jee [Park, 108, 10].D gram. czas., psł. kon. IV -jo- | -i- ?pol. kon. III -’ę, -’isz; dk. D formytekstowe: położonego im. cz. przesz.bierny D. lp. r. m. odm. złoż. D etym.pie. *leg h - «położyć»; psł. *položiti odpsł. czas. *ložiti, kauz. do *legti «paść,upaść»; ogsłow. – czes. položit, ros.položít’, sch. polòžiti, scs. položiti (por.goc. lagjan «kłaść, stawiać», stwniem.