Wersja elektroniczna słownika (pdf)

203i tako śmierne narodzenie Syna Bożego[Kśw IV, 13, 31]. D gram. przym., odm.złoż. D etym. psł. *s{měr}n{(j}) /*s{měra «pokora, łagodność» (rdzeńtaki sam, jak w psł. *měra «miara»);ogsłow. – stczes. smerný «skromny,umiarkowany», serb. smjeran «pokorny»,ros. smirénnyj «pokorny, łagodny».D rozwój: stpol. przym. śmiernyi motywujący go wyraz śmiara wyszłyzużycia, pozostał czas. uśmierzyć z tymsamym rdzeniem «złagodzić, ukoić,stłumić».D por. uśmierzyć się.HKśmiertelny (1) [RP] D zn. «powodujący,przynoszący śmierć»: Żadny nieujdzie śmiertelnej szkody [RP, 195, 12].D gram. przym., odm. złoż. D etym.przym. od rzeczownika śmierć (/ psł.*s{mŕ˚t}), wyraz uważany z powodutwardej spółgłoski t za bohemizm (por.czes. smrtelný).D por. śmierć, śmiertny.HKśmiertny, śmirtny (2) [Kśw, Słota]D zn. «powodujący śmierć», tu w połączeniugrzech śmirtny | śmiertny«grzech, którego popełnienie grozi wedługpojęć religijnych utratą zbawienia»:W tem to mieście Korrozaim,w pik wiekujem, śmtnrzone i utonęło [Kśw IV, 12,12]. Schowaj grzecha śmiertnego [Słota190, 107]. D gram. przym., odm. złoż.D etym. psł. *s{mŕ˚t} «śmierć»; ogsłow.– stczes. smrtný, ros. smértnyj, scs.s{mr}t}n{. D rozwój: starsza formaśmirtny z -ir- pochodzącym z wokalizacjisonantu miękkiego, nowsza śmiertnyz rozszerzeniem artykulacyjnym -ir-? -er-; obie formy wychodzą zużyciaw stpol., są zastępowane od XV w.bohemizmem śmiertelny.D por. śmierć, śmiertelny.HKśmirć zob. śmierć.śmirtny zob. śmiertny.śpiący zob. spać.świaczczyć zob. światczyć.świaczszyć zob. światczyć.IW-GHKWDWDWDświaczyć zob. światczyć.WDświadeczstwo (1) [Kśw] D zn. «relacjapotwierdzająca jakiś fakt przez (zazwyczaj)naocznego świadka»: Jakożprorok Dawid, uznamionaw o jegosilnem ubostwie, jeść świadeczstwodał [Kśw IV, 13, 23]. D gram. rzecz., psł.dekl. -o- ? pol. dekl. n. D etym.psł. *s{věd{č´}stvo; derywat od psł.rzecz. *s{věd{k{, pochodnego od czas.*s{věděti «widzieć, znać coś dobrze»;ogsłow. (w części j. utworzone zapomocą innych formantów) – czes.svědectvi, ros. svidétel’stvo, bułg. svidételstvo,chorw. svjedodžba, scs. s{vědětel}stvo.D rozwój: stpol. sv´adeč´stvo ?sv´adecstvo ? śrpol. śv´adectvo ||śf’adectwo.D por. świadek, światczyć, wiedzieć.IW-Gświadek (1) [RsP] D zn. «osoba składającazeznanie w sądzie w czyjejś sprawie»:Czso Piotrek wiodł świadkiprzeciwo Więceńcewi, to je wiodł zaprawą rzeczą [RsP, 45, 39]. D gram. rzecz.,psł. dekl. -o- ? pol. dekl. m. D etym.pie. *uoid-; czas. psł. *s{-věděti (/*věděti) ? przedpol. *s{věd{k{; rdzeńogsłow. – czes. svědek, słc. svedok,głuż. swědk, ros. svidétel’, ukr. svídok,słoweń. svedòk, bułg. svidétel, scs.s{vědětel}. D rozwój: stpol. sv´adek ?śrpol. śv´adek | śf’adek.D por. świadeczstwo, światczyć, wiedzieć.IW-G˘˘świadek