Wersja elektroniczna słownika (pdf)

przyść 164śmierne narodzenie [Kśw IV, 13, 32]. D gram. rzecz., psł. dekl.-jo- ? pol. dekl. n. D formy tekstowe:przyszcia D. lp. D etym. psł. *priš}dtv}-je ? *priš}stv}je; por. scs. priš}stvije.D rozwój: psł. *priš}stv}je ? stpol.*př´iš´stvē ? *př´iš´t’ē ? př´iš´ćē ? śrpol.přyšćé | přyšći; obok przyszcie istniałatakże forma przyście, jota jest późniejszymwtrętem pod wpływem bezokolicznikaprzyjść.D por. przyć.JGprzyść zob. przyć.ISprzywieść (3) [Kgn, ŻB, LA] D zn.«przyprowadzić»: A gdyż wmstoprzyniesion święty Błażej, teda sędziatego miasta (...) kazał ji prze sięprzywieść [ŻB II, 31, 21]. D gram. czas.,psł. kon. I -o- | -e- ? pol. kon. I -ę,-’esz; dk. D formy tekstowe: przywiedlicz. przesz. lm. 3. os. D etym. psł.*privesti / *vesti; ogsłow. – czes.přivést, ros. privestí, sch. privèst, scs.privesti. D rozwój: psł. *privesti ? stpol.*př´iv´eśći ? stpol., śrpol. přyv´eść;w j. stpol. czas. poświadczono takżew zn. przen. «doprowadzić do jakiegośstanu», «skłonić do czegoś», «przedstawić,podać do wiadomości».D por. II wieść.ISprzywilej (2) [RsK] D zn. «dokumentnadający albo potwierdzający jakieśuprawnienia»: Jako prawie wiemyi świaczymy, eż Dobko nie był gospodarzem,ani w trzymaniu dziedzinyDulębianki nigdy, tako jako na przywilejustoji [RsK, 48, 5]. D gram. rzecz.,pol. dekl. m. D formy tekstowe: przywilejM. lp. D etym. zap. łac. privilegium«prawo wyjątkowe, przywilej, pierwszeństwo»;inter. – czes. privilegium,privilej, ros. privilégija, niem. Privilegium,ang. privilege. D rozwój: wyrazpoświadczony już w XIV w. takżew zn. «prawo korzystania ze szczególnychwzględów w jakimś zakresie,nadanie»; w okresie śrpol., pojawiasię nowe zn. «osobliwość, własność»,por. przywilej młodości.JGprzywitać (1) [ŻB] D zn. «powitać»:Teda wystąpiw święty Błażej, przywitałje, a rzkąc jim: Dobrzeście przyszli,synowie mili [ŻB I, 31, 7]. D gram. czas.,psł. kon. III -jo- | -je- ? pol. kon. IV-am, -asz; dk. D etym. pie. *uei-t-«zdążać, podążać»; psł. *privitati /*vitati «witać / gościć, przebywaćgościnnie u kogoś / przybywać dokądś»(por. psł. *vit} «gałązka, którąwitano gości»); ogsłow. – czes. přivítat,strus. privétit’, ros. privét «pozdrowienie»,sch. prìviti «przytulić», scs.privitati (por. łac. invītāre «zaprosić,ugościć», hiszp. invitar «zaprosić»).D rozwój: psł. *privitati ? stpol. *př´iv´itaći? stpol., śrpol. přyv´itać; już odXV w. wyraz funkcjonuje w zn. «pozdrowićprzy spotkaniu», dawne zn.«przybyć» zachowało się w czas. zawitać.D por. zawitać.ISprzywodzić (1) [Słota] D zn. «zachęcać,nakłaniać; doprowadzać do jakiegośstanu»: I toć są źli, cso jimszkodzą;/ Bo nas ku wszej czci przywodzą[Słota, 190, 90]. D gram. czas., psł.kon. IV -jo- | -i- ? pol. kon. III -’ę,-’isz; ndk. D etym. psł. *privoditi /*voditi / *vesti; ogsłow. – czes. přivoditi,ros. privódit’, sch. privòditi, scs.privoditi. D rozwój: psł. *privoditi ?stpol. *př´ivoŹ ići ? stpol., śrpol. přyvoŹić; w j. stpol. wyraz funkcjonowałtakże w zn. «prowadzić kogoś dookreślonego celu, miejsca», «przedstawiać,przytaczać, przekładać».D por. otwodzić, wieść.IS˘