Wersja elektroniczna słownika (pdf)

135zapomniała, barzociem twej miłościpoczął prosić [List, 114, 4]. 2. «zaczepiaćkogoś, wywołać zwadę»: Włodek począłna Warcisława i rany dał naprzod[Rsk, 48, 16]. D gram. czas., psł. kon. II -o-| -e- ? pol. kon. I -ę, -’esz; dk. D formytekstowe: poczęchą aoryst lm. 3. os.D etym. pie. *ken- «wyrastać, pojawiaćsię»; psł. *počęti / *čęti, *č}no¸ «zacząć,rozpocząć»; ogsłow. – czes. počít,ros. počát’, chorw. početi, mac. počne,scs. počęti «zacząć». D rozwój: psł.*počęti ? stpol. *poč´ą¯ći ? stpol.,śrpol. počo¸ć; już w j. stpol. czas. występowałw zn. «dać początek życiu,zajść w ciążę», które w epoce śrpol.stało się zn. głównym.D por. początek, poczynać.ISpoczątek (3) [Kśw, Pfl, BZ] D zn.«pierwsze chwile dziania się czegoś,pierwszy składnik zbioru, ciągu w przestrzeni»:Iż jeść tako śmierne przyszciei tako śmierne narodzenie , jenże przez początka z BogiemOćcem jeść krolewał [Kśw IV, 13,32]. Na początce Bog stworzył nieboi ziemię [BZ, 71, 1]. D gram. rzecz., psł.dekl. -o- ? pol. dekl. m. D etym.psł. *počęt{k{ / psł. im. biernego cz.przesz. *počęt{ za pomocą formantu-{k{; ogsłow. – czes. počátek, ros. počátok,sch. počétak. D rozwój: formaMsc. na początce jest umotywowanahistorycznie, forma nowsza na początkujest wynikiem wyrównań analogicznych,mających na celu uniknięcieoboczności k : c w temacie i będącychwynikiem ekspansji końcówki -u (z psł.,dekl. -ŭ-); na uwagę zasługuje wtórnezn. przen. «powód, przyczyna czego»,«źródło, z którego coś pochodzi».D por. koniec, począć (się).KDKpoczcić (1) [Słota] D zn. «uczcić, okazaćcześć»: Nie może być panic taki,/podMusi ji w tem poczcić wszaki [Słota, 189,53]. D gram. czas., psł. kon. IV -jo- | -i-? pol. kon. III -’ę, -’isz; dk. D etym. psł.*poč}stiti / czas. *č}stiti / rzecz.*č}st}; ogsłow. – stczes. poctiti, czes.poctít, ros. počtít’, sch. čı – stiti «czcić»,scs. č}stiti. D rozwój: już w j. stpol.w zn. «uczcić, oddać cześć» występowałyobocznie poczcić i uczcić, czas.poczcić wyszedł z użycia w j. npol.D por. cześć.ISpoczynać się (3) [Słota, BZ, Ppuł] D zn.«wykonywać pierwszą część jakiejśczynności; zaczynać»: Poczynają sieksięgi głośnych chwał [Ppuł I, 52, arg].D gram. czas., psł. kon. III -jo- | -je- ?pol. kon. IV -am, -asz; ndk. D formytekstowe: poczyna się cz. ter. lp. 3. os.D etym. psł. *počinati sę, iter. do *počętisę; ogsłow. – czes. počínat, ros.počinát’, sch. pòčinjati, scs. počinati.D rozwój: psł. *počinati sę ? stpol.*poč´inaći śę ? stpol., śrpol. počynaćśę; w j. stpol. wyraz funkcjonowałtakże w zn. «dawać życie».D por. począć (się).ISpod (16) [RsK, Kgn, Park, KŚ, BZ, Satyra]D zn. «poniżej; w pobliżu; w bliskości;w zależności od czegoś lub kogoś»:Zgromadźcie sie wody, jeż to pod niebemsą [BZ, 71, 12]. Niektorzy z naszychślachcicow (...) ni pod czyją chorągwiąz naszej wojski stanowić się obykli [KŚ,124, 6]. Tedy się poddał pod drugie trzygrzywny [RsK, 48, 27]. Jedwo wynidą podpołudnie [Satyra, 191, 6]. D gram. przyim.rządzący N. lub B., a narzędnikowalub biernikowa rekcja przyimka jestzależna od czas., np. w wypadku czynnościumieszczania czegoś pod czymś– rzecz. w B. lub N., zaś w wypadkustanu, bycia pod czymś – w N., np.kłaść pod stół i położyć pod stołem,ale być, leżeć pod stołem. D etym. psł.