Wersja elektroniczna słownika (pdf)

33bieskiego krolestwa nas dowiedzi Bog wszemogący [Kśw I,10, 30]. D gram. czas., psł. kon. I -o- | -e- ? pol. kon. I -ę, -’esz; dk. D etym.psł. *dovesti (/ *vesti); ogsłow. – czes.dovést, ros. dovestí, słoweń. dovésti, scs.dovesti. D rozwój: psł. *dovesti ? stpol.*dov´eśći ? stpol., śrpol. dov´eść; zn.ogólne «wykazywać prawdziwość czegoś,udowodnić»rozwinęłosię zestpol.zn. «doprowadzić do ujawnienia prawdy(w sądzie)».D por. II wieść, przywieść, wywieść.WDdrewno (1) [Ppuł] D zn. «drzewo rosnące»:Pirzwy psalm wypowiada, iżeKrystus on jest drewno wszem wszewierzącym [Ppuł I, 52, arg]. D gram. rzecz.,psł. dekl. -o- ? pol. dekl. n. D etym.psł. *dr{v}no (/ urzeczownikowionyprzym. r. n. od psł. *dr}va «drwa»);czes. dial. drveno «polano», ros. dial.drovnó «drzewo opałowe». D rozwój:psł. *dr{v}no ? stpol. drev’no ?drevno.JGdroga (11) [Kśw, Pfl, ŻB, Satyra, Ppuł]D zn. «pas ziemi służący do jazdy,ścieżka»: Siedziesze, bo w dob; podle drogi, bo czego jemubyło dojć, nie pa [Kśw II, 11, 20].2. «sposób postępowania»: Błogosławionymąż, jen jest nie szedł po radzieniemiłościwych i na drodze grzesznychnie stał jest [Pfl I, 17, 1]. D gram. rzecz.,psł. dekl. -a- ? pol. dekl. ż. D formytekstowe: droga M. lp., drogę B. lp.D etym. psł. *dorga ? zach.słow. *droga;ogsłow. – czes. dráha, ros. doróga,słoweń. drága. D rozwój: w wyrazienastąpiło przeniesienie zn. psł. «wyżłobienie,wgłębienie, rów» ? stpol.«ścieżka, pas ziemi służący do jazdy»;w j. stpol. i śrpol. także w postacidróga.JGdrzewianydrugi (5) [RsK, Kgn, ŻB, BZ] D zn.«występujący w kolejności bezpośredniopo pierwszym»: Teda sędzia tegomiasta przykazał ji w ciemnicę przeznoc wsaić, a drugiego dnia kazał jiprze się przywieść [ŻB II, 31, 21].D gram. licz. porz. D formy tekstowe:drugie C. lp. r. ż., B. lm. r. ż. D etym.psł.*drug{j}; ogsłow. – czes. druhý, ros.drugój, scs. drug{, drugyi. D rozwój: jużna gruncie psł. zarówno znaczeniepowyższe, jak i znaczenie «jakiś; inny»,które rozwinęło się w zwrotach zawierającychrzeczownik *drug{ (pol.druh «towarzysz, przyjaciel»), takichjak drug{ druga, drug{ drugu w dosłownymzn. «przyjaciel przyjaciela»,«przyjaciel przyjacielowi», wtórnie:«jeden drugiego», «jeden drugiemu»;w j. pol. od XIV w. wypiera z wolnadawny licz. wtóry o tym samym znaczeniu.AKdrużność (1) [KŚ] D zn. «dzielność,odwaga»: Niektorzy z naszych ślachcicow,gdy na grodziech przeciw nieprzyjacielombywają położeni, odrzuciwszywszystkę sromięźliwość z namniejsządrużnością naśladując, ni podczyją chorągwią z naszej wojski stanowićsię obykli [KŚ, 124, 5]. D gram. rzecz.,psł. dekl. -i- ? pol. dekl. ż. D etym. psł.*druž}nost} / *druž}n{ «mężny, dzielny»(/ *drug «druh, przyjaciel») +*-ost}; por. ros. drug, scs.drug{. D rozwój:psł. *druž}nost} ? stpol. druž´ność? śrpol. družność.JGdrzewiany (1) [Satyra] D zn. «drewniany,zrobiony z drewna»: Żelazną wićdoma słoży,/ A drzewianą na pługwłoży [Satyra, 191, 10]. D gram. przym.odm. złoż. D etym. psł. *dervěn{(j}) (/*dervo) ? *drevěn{(j}) || *derevěn{(j})|*drěvěn{(j}); ogsłow. – czes.dřěvěný, ros. derevjánnyj, sch. dre – ven,