Wersja elektroniczna słownika (pdf)

nagi 98każda csna pani [Słota, 190, 95]. D gram.czas., psł. kon. IV -jo- | -i- ? stpol.kon. III -’ę, -’isz. D etym. pie. *gōn-;płn.słow. *ganiti.D por. ganić.APnagi (1) [RP] D zn. «goły, nieubrany»:Polikarpus (...) Uźrzał człowieka nagiego,/Przyrodzenia niewieściego [RP,196, 25]. D gram. przym., odm. złoż.D etym. pie. *nō˘guo- «nagi»; psł. *nag{(j});ogsłow. – głuż. nahi, czes. nahý,słc. nahy, ros. nagój, ukr. nahýj, sch.nag, słoweń. nág, scs. nag{ (por. lit.nuogas, łot. nuôgs, łac. nūdus, stind.nagná-, goc. nagaths, stgerm. nackot,niem. nackt, ang. naked, hol. naakt,szwedz., norw. naken). D rozwój: psł.*nag{j} ? stpol. *nagy ? stpol., śrpol.naǵi; w j. pol. doszło do rozszerzeniazakresu znaczeniowego wyrazu o zn.metaforyczne, por. nagie drzewa «pozbawioneliści», naga prawda «szczeraprawda».ISnagle (2) [Kśw] D zn. «nieoczekiwanie,niezwłocznie»: Tegdyż nagle Bog usłuszałmodlitwę luda śm [Kśw I,10, 6]. A jakokoli to grzeszny człowiekuczyni, tako nagle sirce jego jemu doradzi,iżby grzecha ostał [Kśw IV, 12, 17].D gram. przysłów. D etym. psł. *nag{lě;ogsłow. – czes. náhle, głuż. nahle, dłuż.na nagle, sch. naglo. D rozwój: w stpol.,śrpol. występował również przysłów.z nagła utworzony jako wyr. przyim.z D. odm. prostej przym. *nagl{.D por. nagły.BTnagły (3) [Pfl, Słota Ppuł] D zn. «zjawiającysię niespodziewanie, nieoczekiwanyprzez nikogo: prędki, szybki, gwałtowny»:Schowaj grzecha śmiertnego/I też skończenia nagłego [Stoła, 190, 108].D gram. przym., odm. złoż. D etym. psł.*nagl{(j}); ogsłow. – czes. náhlý, słc.˘˘˘nahlý, ros. náglyj, ukr. náhlij, sch.nagao, bułg. nágǎl, słoweń. nagel(por. lit. gw. n oglas). ~ D rozwój: psł. *nagl{j}? stpol., śrpol. nagły; w j. stpol.wyraz występował również w zn. «nagłarzecz; niezgodny z prawem czynprzemocy; występek; zbrodnia».D por. nagle.ISnagotować (1) [Kgn] D zn. «tu: wezwać,zaprosić, przygotować (do niesieniapomocy)»: Wszegdymci Jozefpodług obyczaja niewieściego ku jeporodzeniu jest ci on był dwie babcewezwał nagotował, coż ci jest jednebyło to jimię Gebal dziano, a drugieSalomee [Kgn II, 37, 101]. D gram. czas.,psł. kon. III -jo- | -je- ? pol. kon. II-’ę, -’esz; dk. D etym. od psł. *gotovati,formacja pochodna od *gotov{; ogsłow.– czes. nahotovit, ros. nagotóvit’,błr. nahotóvac’, bułg. nagótovjam.D rozwój: psł. *nagotovati ? stpol.*nagotovaći ? stpol., śrpol. nagotovać.D por. gotow.APnajeść się (1) [Słota] D zn. «zjeść dużo,do syta»: A ma z pokojem sieść,/ Aprzy tem się ma najeść [Słota, 188, 18].D gram. czas., psł. kon. V atem. ? pol.kon. IV -’em, -’esz; dk. D etym. od psł.*jěsti; ogsłow. – czes. najíst se, ukr.naístysja, serb. najesti se.D por. jeść.APnakarmić (1) [Kgn] D zn. «dać jeść (dosyta)»: A tako więc tamo Jozef swemuosłowi i wołkowi jest ci on był jasłyuczynił, coż by je on był nakarmił [Kgn II,37, 96]. D gram. czas., psł. kon. IV -jo- |-i- ? pol. kon. III -’ę, -’isz; dk. D etym.od psł. miti (/ psł. m{ «karma»),por. czes. nakrmit, ukr. nakor-*kr˚*kr˚mýty. D rozwój: psł. miti ? stpol.*nakr˚*nakarḿići ? stpol., śrpol. nakarḿić.D por. karmienie, pokarm.AP˘