Wersja elektroniczna słownika (pdf)

z podmiotem stosunkami innymi niżpokrewieństwo i powinowactwo»: Kroltwoj jidzie tobie, iżby ty s nim na wiekiwiekom krolewał [Kśw IV, 13, 48]. D formytekstowe: twego D. lp. r. n., twoje B. lp.r. n., twej C. lp. r. ż., twe M. lm. r. ż., M.lp. r. n. D etym. pie. *tu-; psł. *tvoj} /rdzeń pie. *tu- +*-o- tematyczne +suf. dzierżawczy *j}; ogsłow. – czes.tvůj, ros. tvoj, sch. tvoj, scs. tvoj}.D rozwój: psł. *tvoj}, *tvoja, *tvoje ?stpol. tvōj, tvoja, tvoje ? śrpol. tvój,tvoja, tvoje; w przyp. zależnych opróczform pełnych (twojego, twojej) formyściągnięte (twego, twa, twej, twe);pierw. końc. D. lp. r. ż. stpol. -ē ?śrpol. -é (/ psł. *-ejě) zastąpionakońc. C., Msc. lp. r. ż. -ej (/ psł.*-eji).JGtworzec (1) [Kśw] D zn. «w odniesieniudo Boga – Stwórca, Stworzyciel»: Ktorymigrzechy tworca swego na gniewpowabił [Kśw IV, 12, 16]. D gram. rzecz.,psł. dekl. -jo- ? pol. dekl. m. D etym.psł. *tvor-}c} (/ psł. *tvor-}k{); derywatod psł. czas. *tvoriti «tworzyć, formowaćcoś»; ogsłow. – czes. stvořitel«stwórca», stvůrce «twórca», stczes. tvorec«Stwórca», ros. tvorec podn. «twórca»,«Stwórca», błr. tvaréc «Stwórca»,serb. tvorac, stvoritel «Stwórca», bułg.tvoréc «twórca». D rozwój: stpol. tvoř´ec? śrpol. tvořec | tvórca; w zn. rel.«twórca wszechrzeczy – Bóg» wyrazprzejęty z j. czes. lub (co jest małoprawdopodobne) zap. semantycznez j. czes.; już w j. stpol., także podwpływem czes., pojawiło się kilka synonimicznychformacji współrdzennych,m.in. tworzyciel oraz przedrostkoweStworzyciel, Stwórca, w j. stpol.zn. ogólne wyrazu «ten, który nadajekształt» jest rzadkie; w j. npol. formatworzec wychodzi z użycia, zastąpionaformacją twórca, która nabiera nowetwarz214twarz (4) [BZ, Słota] D zn. 1. «stworzenie,istota» w wyrażeniach cudna, niewieścia,żeńska twarz itp. «kobieta»:A je z mnogą twarzą cudną,/ A będziemieć rękę brudną [Słota, 188, 27]. Leczrycerz albo panosza/ Czci żeńskątwarz, toć przysłusza [Słota, 190, 77].2. «przen. oblicze», w dosł. tłumaczeniułac. super faciem abyssi: Ale ziemiabyła (...) prozna, a ćmy były na twarzyprzepaści [BZ, 71, 3]. D gram. rzecz.,psł. dekl. -i- ? pol. dekl. ż. D formytekstowe: twarz B. lp. D etym. psł. *tvar}«wytwór, to, co stworzone» (od czas.psł. *tvoriti ze wzdłużeniem ŏ ? ō (a));ogsłow. – czes. tvář «oblicze», «człowiek»,«stworzenie»; słc. tvář «twarz»,«postać», «figura», błr. tvar «twarz»,ros. tvar’ przest. «stworzenie», pot.obelżywe «kreatura», scs. tvar} «tworzenie,stworzenie, dzieło». D rozwój:w j. pol. zn. «oblicze», wykształcone nazasadzie pars pro toto z «to, co ukształtowane,stworzone, czyli postać i figura»rozwinęło i utrwaliło się pod wpływemj. czes.IW-Gtwoj (21) [B, Kśw, Pfl, Słota, List, ŻB, LA,ŻMB, RP, Ppuł] D zn. «zaim. przymiotny,dzierżawczy, rodzajowy» 1. «o przedmiotach,ziemi i wszelkich innychkonkretach, które stanowią własność,wytwór, są używane przez podmiot»:Przyjałem do domu twego, ciebie żegnając[List, 114, 3]. 2. «o ciele i częściachciała»: Twoja głowka krzywo wisa, tęćbych ją podparła [ŻMB, 180, 22]. 3. «owłaściwościach, stanach, czynnościachprzysądzonych podmiotowi»: Barzociemtwej miłości począł prosić, a twamiłość na mą prośbę ślubiła to uczynić[List, 114, 5]. 4. «o osobach związanychz podmiotem pokrewieństwem lubpowinowactwem»: U twego syna gospodzina,matko zwolena, Maryja![B, 163, 2]. 5. «o osobach związanych˘˘˘