Wersja elektroniczna słownika (pdf)

15191, 11]. D gram. przym., odm. złoż.D etym. pie. *suer- «kłuć, ropieć»; wyrazpłn.słow. *Xvor{(j}) «dotkniętychorobą, niezdrów» – czes. chorý, ros.chvóryj, ukr. chvóryj (por. lit. svarùs«ciężki», stind. khora- «chromy»).D rozwój: zach.słow. *Xor{j} (uproszczeniegrupy Xv- ? X-) ? stpol.,śrpol. Xory; już w j. stpol. funkcjonowałozn. przen. chore myśli.ISchować (3) [Słota, LA] D zn. «żywić,utrzymywać; wychowywać»: Chowałsiroty i wdowy [LA, 173, 19]. D gram. czas.,psł. kon. III -jo- | -je ? stpol. kon. II-’ę, -’esz |IV-am, -asz ? śrpol. kon.IV -am, -asz; ndk. D formy tekstowe:chowany im. cz. przesz. bierny, odm.złoż. D etym. pie. *(s)keu-; psł. *Xovati(/ *skovati / *skou-ā-) – dłuż. chowaś,słc. chovàt’, czes. chovat (w błr.i ukr. zapożyczenie z j. pol.) (por. lit.sáugoti «chronić», niem. schauen «patrzeć»,ang. show «pokazywać», łac.cavēre «baczyć, strzec się; troszczyć»).D rozwój: zach.słow. *Xovati ? stpol.Xovać(i) ? śrpol. Xovać; w stpol.wyraz miał wiele znaczeń: «ukrywać»,«przechowywać», «grzebać»; w j. śrpol.im. chowany ulega adiektywizacji ?im. przym. bierny.D por. uchować.WDchowany zob. chować.WDchromy (1) [ŻB] D zn. «kulawy, skaleczony,ułomny, bezwładny»: Ślepii chromi przez jego prośbę uzdrowienibyli [ŻB 31, 16]. D gram. przym., odm.złoż. D etym. pie. *(s)ker- «ciąć, odcinać»(por. skóra, kora) ? *(s)krem-| *(s)kr3m-; psł. *Xrom{(j}) «kaleki,ułomny, okaleczony» / *skrom{ «obcięty»(por. kromka, poskromić); ogsłow.– czes. chromý «kulawy, mającysztywną rękę», ros. chromój «kulawy»,˘˘˘ukr. chromýj «kulawy», sch. hro – m«kulawy, utykający», słoweń. hròm«chromy, zdrętwiały», scs. chrom{«kulawy, chromy» (por. stind. sramā´-«chromy, kulawy»). D rozwój: psł.*Xrom{j} ? stpol., śrpol. Xromy;w polszczyźnie doszło do zawężeniazakresu znaczeniowego wyrazu: doXV w. «okaleczony, chory, ułomny»,od XV/XVI w. «kulawy, utykający».ISchrost (2) [Satyra] D zn. «zarośla, krzewy,krzaki, gęste leśne podszycie»:Szedw do chrosta, za krzem leży [Satyra,191, 21]. D gram. rzecz., psł. dekl. -o- ?pol. dekl. m. D formy tekstowe: chrostaD. lp. D etym. psł. *Xvorst{ «gałęzie,zarośla, krzewy»; być może rzecz. odzaginionego psł. czas. *Xvorstiti |*Xvorstěti«szumieć» lub kontynuant ie.*khuorst- |*khurst- (por. stang. hyrst,˚stwniem. horst «las», śrwniem. horst,hurst «zagajnik») albo też wyraz przejętyz j. przedindoeuropejskiego (por.m.in. bask. korosti, khorosti, gorosti«ilwa, ostrokrzew»); ogsłow. – czes.chrast «suche gałęzie», kasz.Xrȯst (Xrost)|Xarst (Xaršt) «chrust», «krzaki», «lichesiano», «roślina do zakrzewienia wydm»,ros. chvórost «suche gałęzie»,«rodzaj ciastek, faworki», serb., chorw.˘˘˘hrast «dąb», dial. «drzewo», scs.chvrast{. D rozwój:stpol.*Xvorst ? stpol.Xrost ? śrpol. Xróst ? npol. zmianapisowni chróst ? chrust; północnopolskapostać bez przestawki utrwalonatakże w nazwie miejscowej Chwarzno(por. kasz. Xvařno «zarośla»); z podstawowychzn. stpol.: 1. «suche gałęzie»,2. «zarośla, krzewy», pierwsze kontynuowanejest do dziś, drugie jest przest.,zachowane szczątkowo w formacji pokrewnejchruśniak; w j. npol. pojawiłosię nowe zn. «rodzaj kruchego ciasta,faworki», dawniej często w lm. chrusty;gęste zarośla, czyli chrusty były miejschrost