Wersja elektroniczna słownika (pdf)

9nie tylko zn. czynnościowe «to, że ktośbojuje», ale także zn. podmiotowe«walka, wojenna służba»; w epokachpóźniejszych wyraz wychodzi z użyciana rzecz synonimicznego wojowania.KDKbostwo (2) [Kśw, LA] D zn. 1. «Bóg»:Gdaż się, prawi, uśmierzyło tako mocnebostwo, w czem bujać może naszemdłe człowieczstwo? [Kśw IV, 13, 42].2. «natura boska, boskość»: Przydajrozumu k mej rzeczy,/ Me siercebostwem obleczy [LA, 173, 4]. D gram.rzecz., psł. dekl. -o- ? dekl. n. D etym.psł. *bož}stvo, rzecz. utworzony formantem*-}stvo od *bog{; por. czes.božstvo, ros. božestvó, sch. božastvo.D rozwój: psł. *bož}stvo ? stpol. božstvo? bozstvo ? bostvo ? śrpol.bóstvo; w rozwoju hist. wyraz rozszerzyłzn. na «przedmiot kultu; bożek»,także przen. «ideał; przedmiot uwielbienia,zachwytu».D por. Bog.KDKboży (19) [Kśw, Pfl, Słota, Park, ŻB, BZ,Ppuł] D zn. «związany z Bogiem; należącydo Boga»: Tako lud Boży jeła wiciężstwo odzirżeli [Kśw I, 10,10]. D gram. przym., odm. złoż. D formytekstowe: Bożemu C. lp. r. m. D etym.psł. *bog-j} ? *bož}(j}); ogsłow. –czes. od XIV w. boží, ukr. bóžyj, sch.bo – ži, scs. božii. D rozwój: psł.*bož}j} ?stpol. *bož´i ? stpol., śrpol. božy.D por. Bog.ISbożyc (1) [B] D zn. «Syn Boży»: Twegodziela Krzciciela, bożycze,/ Usłyszgłosy [B, 163, 4]. D gram. rzecz., psł.dekl. -jo- ? pol. dekl. m. D etym. psł.*božic} / *bog-itj}, formacja utworzonaza pomocą formantu *-itj} od*bog{. D rozwój: wyraz zachowany tylkow tekście B.D por. Bog.KDKbratbracia (3) [Kśw, KŚ, ŻMB] D zn. «członkowietej samej grupy ludzi, odczuwanejjako wspólnota»: Widźcie, braciamiła, zbawienie, widźcie wielikie SynaBożego przyjaźni [Kśw IV, 12, 9]. D gram.rzecz., zbior., psł. dekl. -ja- ? pol.dekl. mieszana. D etym. formacja zbior.od *bratr{, derywowana za pomocąformantu *-}ja-; zach.słow., płd.słow.*bratr}ja. D rozwój: związany z losamirzecz. brat, ponieważ dawne formy lm.tego wyrazu zaginęły, a ich miejscezajęły odpowiednie formy zbior.; konsekwencjątego była zmiana dawnegor. ż.: ta bracia była na r. mos.: ci braciabyli; dawną formę zbior. (ta) braciakontynuuje poświadczona w XIX w.forma (ta) brać (np. szlachecka).D por. brat.KDKbrać (1) [Ppuł] D zn. «obejmować»:Krystus w dziedzictwo bierze wszysteklud swoj [Ppuł II, 53, arg]. D gram. czas.,psł. kon. I -o- | -e- ? pol. kon. I -ę,-’esz; ndk. D etym. pie. *b h er- «nieść,unosić»; psł. *b}rati; ogsłow. – czes.brát, ros. brat’, sch. bra – ti, scs. b}rati«zbierać, brać» (por. lit. be ~ rti «sypać»,łac. ferre «nieść»); zn. «brać» powstałow formach prefiksalnych (psł. *s{b}rati«znieść» ? «zebrać»), późniejuogólnione na czas. podstawowy.D rozwój: psł. *b}rati ? stpol. brać(i)? śrpol. brać; pierwotne zn. «nieść»zachowane w wyrazie brzemię «ciężar,który się niesie».WDbrat (2) [RsP, Kgn] D zn. «każdy z synów,mających wspólnych rodziców,w stosunku do drugiego syna lubcórki»: Jako Jędrzej jest nasz brat,nasz klejnotnik i z naszej krwie wyszedł[RsP, 45, 42]. A świętego Bartłomiejasą oni byli jęli a do brata tegojistego krola są go oni byli przywiedli[Kgn VI, 40, 22]. D gram. rzecz., pierw. psł.