Wersja elektroniczna słownika (pdf)

myśl 96ogsłow. – głuż. myš, czes. myš, ros.myš}, bułg. miš, scs. myš}. D rozwój:psł. *myš} ? stpol. myš´ ? śrpol. myš;nazwa praw. wywodzi się odokreśleniakoloru szarego.JGmyśl (1) [B] D zn. «wynik, skutek myślenia,pogląd, przekonanie»: Twegodziela Krzciciela, bożycze,/ Usłyszgłosy, napełń myśli człowiecze [B, 163,5]. D gram. rzecz., psł. dekl. -i- ? pol.dekl. ż. D etym. pie. *mūd-i-s; psł.*mysl} (/ *myd-tl}); ogsłow. – czes.mysl, ros. mysl’}, bułg. mísǎl, scs.mysl}. D rozwój: psł. *mysl} ? stpol.,śrpol. mysl’ ? stpol. myśl; por. słow.imiona z członem -mysł: Przemysł =prze- «przez» + -mysł «myśl», Siemomysł= siemo- «osoba, rodzina» +-mysł, Niezamysł = nie- + za- + -mysł.D por. myślić, myślenie, namysł,namysłem.JGmyślenie (1) [Słota] D zn. «czynność,funkcja, praca umysłu, rozmyślanie,rozważanie»: Z jutra wiesioł nikt niebędzie,/ Aliż gdy za stołem siędzie,/Toż wszego myślenia zbędzie [Słota, 188,16]. D gram. rzecz., psł. dekl. -jo- ? pol.dekl. n. D etym. psł. *myslen}je / psł.*mysliti +*-en}je. D rozwój: psł. *myslen}je? stpol. mysl’eńē ? stpol.myśleńē ? śrpol. myśleńé | myśleńi.D por. myśl, myślić.JGmyślić (4) [Pfl, Ppuł] D zn. «rozważaćcoś, rozmyślać»: W zakonie jego będziemyślić we dnie i w nocy [Pfl I, 17, 2].D gram. czas., psł. kon. IV -jo- | -i- ?pol. kon. III -’ę, -’isz; ndk. D formytekstowe: myślili cz. przesz. lm. 3. os.D etym. psł. *mysliti (/ rzecz. *mysl});ogsłow. – czes. myslet, myslit, ros.mýslit’, scs. mysliti. D rozwój: dawnemyślić zachowane dziś w gwarachi w formach prefiksalnych czas.: domyślićsię, namyślić się, wymyślić;zmiana -ić ? -eć pod wpływem czas.typu widzieć.D por. myśl, myślenie.WDNna (93) [Kśw, Pfl, RsP, RsK, Kgn, Słota,List, KŚ, BZ, ŻMB, Tęcz, RP, Satyra, Ppuł]D zn. «w relacjach przestrzennych sygnalizujekontakt z górną lub widocznąpowierzchnią przedmiotu; tworzy teżokreślenia czasu, sposobu, celu, skutku,przyczyny, miary i in.»: Czso namprzez togo niemocnego, na łożku leżącego,znamiona? [Kśw II, 11, 27]. Niemam ani będę mieć jinego,/ Jednociebie, Synu, na krzyżu rozbitego [ŻMB,180, 38]. A na drodze postawają [Satyra,191, 7]. Pośpieszychą się do kośłana modlitwę [Kśw I, 10, 5]. Ktorymigrzechy tworca swego na gniew powabił[Kśw IV, 12, 16]. Na wschod nogiwłożyli [Tęcz, 193, 10]. D gram. przyim.rządzący Msc. lub B. D etym. pie. *nō(/*anō |*an) «wgórę, wzwyż»; psł.*na; ogsłow. – we wszystkich j. dokładnietak samo (por. awest. ana«przez», grec. aná «na, w górę, przez»,goc. ana «na, wzwyż», lit. nu o ~ «od, z»,łot. nùo «od, z», niem. an «na,przy»).AKna jmię (2) [Rsk] D zn. «mianowicie, tojest, czyli»: Dzierży siłą mocąto, co siedziałem i łożem sie dostało Świętochnie,żenie Andrzeja, na jimię dom,siedlisko i ogrod [RsK, 48, 3]. D gram.spójnik wprowadzający człony lub zd.synonimiczne, nawiązujące lub wyjaśniającetreść wcześniejszą. D etym.genetycznie staropolskie wyr. przyim.,składające się z przyimka na i B. lp.