10.05.2013 Views

El mundo andino en la obra de Csar Vallejo

El mundo andino en la obra de Csar Vallejo

El mundo andino en la obra de Csar Vallejo

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Texas Tech University, José F. O<strong>la</strong>scoaga, August 2009<br />

<strong>obra</strong>s <strong>de</strong> corte indig<strong>en</strong>ista <strong>en</strong> los difer<strong>en</strong>tes géneros que cultivó, y que influyeron <strong>en</strong> el<br />

<strong>de</strong>sarrollo posterior <strong>de</strong>l indig<strong>en</strong>ismo. En estas <strong>obra</strong>s, <strong>Vallejo</strong> se <strong>en</strong>focó tanto <strong>en</strong> el<br />

<strong>de</strong>samparo <strong>de</strong>l indio, como <strong>en</strong> <strong>la</strong> gran<strong>de</strong>za <strong>de</strong>l imperio incaico. Las opiniones <strong>de</strong> <strong>Vallejo</strong><br />

sobre el indig<strong>en</strong>ismo quedan manifiestas <strong>de</strong> modo explícito <strong>en</strong> sus crónicas periodísticas.<br />

Es precisam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> sus crónicas periodísticas <strong>en</strong> don<strong>de</strong> <strong>Vallejo</strong> nos seña<strong>la</strong> <strong>la</strong>s<br />

causas estructurales <strong>de</strong> <strong>la</strong> situación social y económica <strong>de</strong>l indio. Específicam<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> su<br />

artículo “Un gran reportaje político: ¿Qué pasa <strong>en</strong> América <strong>de</strong>l Sur? En el país <strong>de</strong> los<br />

Incas” (1930), <strong>Vallejo</strong> explica históricam<strong>en</strong>te <strong>la</strong> situación <strong>de</strong> opresión <strong>de</strong>l indio<br />

contemporáneo por el mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y el reforzami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> república <strong>de</strong> un sistema<br />

neocolonial, <strong>en</strong> don<strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> orig<strong>en</strong> europeo se <strong>en</strong>contraba <strong>en</strong> <strong>la</strong> cúspi<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

pirámi<strong>de</strong> socioeconómica, y <strong>la</strong> gran masa indíg<strong>en</strong>a se hal<strong>la</strong>ba <strong>en</strong> <strong>la</strong> base:<br />

Empero, no es difícil <strong>de</strong> percibir, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el primer contacto con <strong>la</strong> vida<br />

peruana, uno <strong>de</strong> los aspectos —quizá el más visible— <strong>de</strong> <strong>la</strong> jerarquía<br />

social <strong>en</strong> <strong>la</strong>s ciuda<strong>de</strong>s: <strong>la</strong> gran burguesía está integrada <strong>de</strong> p<strong>la</strong>no por los<br />

b<strong>la</strong>ncos, <strong>la</strong> pequeña burguesía <strong>en</strong> parte por b<strong>la</strong>ncos y <strong>en</strong> parte por<br />

mestizos, y, por fin, <strong>la</strong>s masa trabajadoras (proletariado industrial y<br />

servidumbre) por el grueso <strong>de</strong> <strong>la</strong> masa mestiza y el conjunto <strong>de</strong> los<br />

indíg<strong>en</strong>as. Esta c<strong>la</strong>sificación dista, sin embargo, <strong>de</strong> ser rigurosa, sobre todo<br />

<strong>en</strong> cuanto al lugar ocupado por los mestizos, que constituy<strong>en</strong> <strong>la</strong> mayoría<br />

<strong>de</strong> los gran<strong>de</strong>s gamonales 14 <strong>de</strong> <strong>la</strong> sierra y <strong>de</strong> <strong>la</strong> montaña. Pero el hecho<br />

es<strong>en</strong>cial, sigue si<strong>en</strong>do el mismo: <strong>la</strong> preemin<strong>en</strong>cia social <strong>en</strong> el Perú, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

g<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> piel más o m<strong>en</strong>os c<strong>la</strong>ra (AC 2: 903).<br />

En el Perú, por lo tanto, así como <strong>en</strong> otros países <strong>andino</strong>s, <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias económicas <strong>de</strong><br />

c<strong>la</strong>se iban corre<strong>la</strong>cionadas con <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias raciales y étnicas. <strong>El</strong> b<strong>la</strong>nco, <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong> los conquistadores seguía dominando durante <strong>la</strong> república, y, por <strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

diversas gamas <strong>de</strong> mestizaje y <strong>de</strong> <strong>la</strong>s minorías africanas y asiáticas, el indio seguía<br />

sometido a servidumbre.<br />

14 En su artículo, <strong>Vallejo</strong> <strong>de</strong>fine al pie <strong>de</strong> página a los gamonales como “los dueños <strong>de</strong> un negocio<br />

cualquier basado <strong>en</strong> <strong>la</strong> explotación <strong>de</strong>l <strong>la</strong>s masas indíg<strong>en</strong>as.”<br />

53

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!