Europako Erreferentzia Markoa - HABE

11 5
4.5.2 Gauzatzea
4.5.2.1 Ekoizpena
Ekoizpen-prozesuan bi osagaik parte hartzen dute:
• Formulazioaren osagaiak planifikazioaren emaitza hartu eta hizkuntz molde batean txertatzen du.
Prozesu lexikoak, gramatikalak, fonologikoak (eta, idazketari dagokionez, ortografikoak) hartzen
ditu bere baitan; prozesu bereizgarriak eta itxuraz, bederen, nolabaiteko independentzia
dutenak (adibidez, disfasia-kasuetan), baina beren artean erabat eta zehatz uler ezin daitekeen
elkarreragin bat dutenak.
• Artikulazioaren osagaiak aho-aparatuaren jarduera antolatzen du, prozesu fonologikoen emaitzak
hitzezko organoen mugimendu koordinatu bihurtzeko moduan. Horrela, enuntziatua osatzen
duten ahozko uhin-saila eratzen da, edo, bestela, eskuko giharren mugimendua antolatzen da,
idatzizko testu bat sortzeko, eskuz edo makinaz.
4.5.2.2 Harrera
Prozesu hartzaileak lau urratsez osatua da; urrats horiek sekuentzia lineal baten moduan gertatzen
dira (behetik gora), baina etengabe eguneratzen eta berrinterpretatzen dira (goitik behera), munduaren
ezagutzaren, ikuspegi eskematikoen eta ulermen testual berriaren arabera, elkarreraginez gertatzen den
prozesu subkontziente baten bidez. Honako hauek dira ahozko eta idatzizko ulermen-prozesuaren lau
urratsak:
– soinuak, grafismoak eta hitzak (eskuz idatziak nahiz inprimatuak) ezagutzea;
– testuaren identifikazioa, erabatekoa edo parte batena;
– testua entitate linguistiko gisa ulertzea;
– mezua testuinguruaren arabera interpretatzea.
Eta honako trebetasun hauek eskatzen ditu:
– pertzepzioari dagozkion trebetasunak;
– oroimena;
– deskodetzeko trebetasunak;
– dedukzioa;
– aurreikuspena;
– irudimena;
– azterketa lasterra (edo diagonaleko irakurketa);
– aurrekoaren eta ondorengoaren erreferentzia gurutzatuak.
Ulermena, batez ere idatzizko testuena, asko erraz daiteke laguntzak behar bezala erabiliz, eta
laguntzarako tresnak dira, besteak beste, ondoren aipatzen diren erreferentziazko material hauek:
– hiztegiak (elebakarrak eta elebidunak);
– thesaurusak;
– ahoskera-hiztegiak;
– hiztegi elektronikoak, gramatikak, ortografia-zuzentzaileak eta bestelako laguntzak;
– kontsultarako gramatikak.