Europako Erreferentzia Markoa - HABE

jarduerarik testurik gabe; jarduerak eta prozesuak aztertzeko eta sailkatzeko, oinarri hartzen da beti
erabiltzaile edo ikasleak eta edozein solaskidek testuarekin duten lotura, testua produktu amaitutzat,
tresnatzat, helburutzat nahiz osatzen ari den prozesu baten emaitzatzat harturik. Ekintza eta prozesu
horiek 4.4. eta 4.5. ataletan aztertu dira sakonago.
Testuek era askotako funtzioak bete ditzakete gizarte-bizitzan, eta, horren ondorioz, alde handiak
izaten dira testuen forman eta muinean. Bestalde, bide desberdinak erabiltzen dira, helburuaren arabera.
Bidea, helburua eta funtzioa zein den, halakoa izango da, ez soilik mezuaren testuingurua, baizik
eta baita haren antolaketa eta aurkezpena ere. Horren ondorioz, testuak genero deritzen testu-motetan
sailkatzen dira. Ikus, baita ere, 5.2.3.2. atala (makrofuntzioak).
11 7
4.6.1 Testua eta komunikatzeko bidea
Testu guztiak bide jakin batetik transmititzen dira, oro har soinu-uhinen bidez edo idatzizko euskarrien
bidez. Nolanahi ere, azpikategoriak bereiz daitezke komunikatzeko bidearen edo ingurunearen
ezaugarri fisikoen arabera, eta horien araberakoa izango dira, era berean, ekoizpen- eta harrera-prozesuak;
adibidez, ahozko komunikazioari dagokionez, diskurtsoa zuzena eta fisikoki hurbilekoa, jendaurrekoa
edo telefono bidezkoa izan daiteke; eta idatzizkoari dagokionez, berriz, idatzia inprimatua izan
daiteke, edo eskuz idatzia, edo idazketa-mota askotakoa. Komunikatzeko bide jakin bat erabiltzeko,
erabiltzaile edo ikasleek bide hori erabiltzeko behar den zentzumen- edo mugimendu-hornidura izan
beharko dute. Ahozkoari dagokionez, gai izan behar dute baldintza jakin horietan ongi entzuteko, eta
fonazio- eta artikulazio- organoen kontrol ona behar dute izan. Idatzizko komunikazio arruntari dagokionez,
behar bezalako ikusmen-zorroztasuna izan behar dute, eta eskua ongi kontrolatu behar dute.
Gainera, ezinbestekoak izango dituzte hainbat ezagutza eta trebetasun, dagoeneko deskribatu direnak,
testua identifikatzeko, ulertzeko eta interpretatzeko, alde batetik, eta, bestetik, testu hori antolatzeko,
formulatzeko eta sortzeko. Eta hori, edozein testu-motatan, hau da, testuaren izaera gorabehera.
Aurretik esan denak ez ditu etsipenera eraman behar, ordea, atzerriko hizkuntzak ikasteko edo erabiltzeko
orduan ikaskuntza-zailtasunak edo zentzumen-gabeziak dituzten pertsonak. Izan ere, hainbat
mekanismo sortuz joan dira, era guztietako zentzumen- edo mugimendu-ezintasunei aurre egiteko
–hasi gorrentzako tresnetatik, begien bidez kontrolatzen diren eta hizketa sintetizatzen duten ordenagailuetaraino–,
eta ikasteko zailtasunak dituzten gazteek atzerriko hizkuntzen ikaskuntzan helburu
baliagarriak iristea lortu da, arrakasta handiz, metodo eta estrategia egokiak erabiliz. Ezpainak irakurtzeari,
hondarreko entzumena edo entzumen akastuna baliatzeari eta entrenamendu fonetikoari esker,
ahozko komunikazio-maila ona lortu ahal izan dute gorrek bigarren hizkuntzan edo atzerriko hizkuntzan.
Borondatez eta ahaleginduz, gizakiak izugarrizko ahalmena gara dezake testuen bidez gauzak
komunikatzeko, adierazteko eta ulertzeko.
Berez, edozein testu igor daiteke komunikatzeko edozein bide erabiliz. Nolanahi ere, praktikan,
askoz ere lotura estuagoa dago komunikatzeko bidearen eta testuaren artean. Idatzizko testuek ez dute,
oro har, ahozko testuak transmititzen duen informazio esanguratsu guztia transmititzen. Alfabetobidezko
idazketak ez du informazio prosodikoa sistematikoki transmititzen (adibidez, azentua, intonazioa,
etena, elisioa, etab.). Transkribapen kontsonantiko eta logografikoek are informazio gutxiago
ematen dute. Idatzietan ez da ezaugarri paralinguistikorik ageri, nahiz eta, jakina, litekeena den haiei
erreferentzia egitea, eleberri baten testuan, antzerki-lan batekoan, etab. Ordain moduan, ezaugarri paratestualak
erabiltzen dira idatzizko adierazpenean; ezaugarri horiek espazioaren mende daude eta, gainera,
ezin erabil daitezke ahozko komunikazioan. Are gehiago, komunikatzeko bidearen nolakotasunak
presio handia egiten dio testuaren izaerari, eta alderantziz. Muturreko adibideak dira, esaterako,