Europako Erreferentzia Markoa - HABE

ia orokorrak bere osagaietan zatitu eta osagai horietarako eskala bidezko mailaketa bat eskaintzen du,
eta hori bereziki garrantzizkoa da gaitasun eleanitzari eta kulturanitzari dagokienez.
1 5 9
6.1.3.1 Gaitasunen desoreka eta aldakortasuna
Bai gaitasun eleanitzean, bai gaitasun kulturanitzean, desorekak izaten dira oro har, hainbat arrazoirengatik:
• ikasleek hizkuntza bat besteak baino hobeto menderatzen dute orokorrean.
• hizkuntza bateko gaitasunen profila ez da beste batean izan daitekeen bera (adibidez: bi hizkuntzatan
ahozko adierazpenezko gaitasun bikaina izatea, baina idatzizko gaitasun horietako batean
bakarrik izatea ona).
• profil kulturanitza ez da profil eleanitza (adibidez: komunitate bateko kultura ongi ezagutzea
baina haren hizkuntza ez; edo komunitate bat oso ongi ez ezagutzea, eta bai, aldiz, haren hizkuntza
nagusia).
Desoreka horiek oso arruntak dira. Eleaniztasunaren eta kulturaniztasunaren kontzeptua zabaltzen
badugu, eta kontuan hartzen badugu ama-hizkuntzan eta ama-kulturan dialekto desberdinen eraginpean
eta gizarte konplexu orok berezkoa duen kultur ugaritasunaren eraginpean daudenen egoera, garbi
dago, kasu horietan ere desoreka (edo, nahiago izanez gero, oreka-mota desberdinak) ohiko gauza
izango dugula.
Desoreka hori gaitasun eleanitzaren eta kulturanitzaren eboluzio-izaerarekin lotua ere bada. “Amahizkuntzaren”
komunikazio-gaitasun “elebakarraren” ikuspegi tradizionalaren arabera, gaitasun hori
berehala finkatzen bada ere, gaitasun eleanitzak eta kulturanitzak trantsizioko profila du, eta konfigurazio
aldakorra. Gizabanakoaren ibilbide profesionalaren, familia-historiaren, bidaietako esperientziaren,
irakurketaren eta zaletasunen arabera, garrantzi handiko aldaketak gertatzen dira haren hizkuntz
biografian, eta aldaketa horiek gorabeherak sortzen dituzte haien eleaniztasunean, oreka hausten dute,
eta konplexuagoa egiten dute kultur aniztasunaren esperientzia. Horrek ez du esan nahi, inola ere, pertsona
horrek egonkortasunik ez duenik, zalantza duenik edo orekarik ez duenik; aitzitik, gehienetan,
identitatearen kontzientzia hobetzen laguntzen du.
6.1.3.2 Gaitasun bereizia eta hizkuntz aldaketa
Desoreka horren ondorioz, gaitasun eleanitzaren eta kulturanitzaren ezaugarrietako bat da gaitasun hori
aplikatzeko orduan gizabanakoak bere trebetasun eta ezagutza orokorrak eta linguistikoak era askotara
erabiltzea (ikus 4. eta 5. kapituluak). Adibidez, hizkuntza erabiltzea eskatzen duten atazak gauzatzeko
estrategiak aldatu egiten dira erabiltzen den hizkuntzaren arabera. Horrela, ama-hizkuntzan
diharduenarekiko trukean hizkuntza horretan osagai linguistikoari dagokionez maila kaskarra duen
gizabanakoak, keinu, mimika eta proxemika erabiliz, bere gabezia gainditzeko, gaitasun existentziala
(savoir-être), eskuzabaltasuna, zintzotasuna eta borondate ona adierazten duena lor dezake; eta, aldiz,
gizabanako horrek berak jarrera urrunagoa edo zuhurragoa har dezake hobeto ezagutzen duen hizkuntzan.
Litekeena da ataza berriro definitzea eta mezua berriro antolatzea edo berbanatzea, gizabanakoak
eskura dituen adierazpenezko baliabideen edo baliabide horiez duen perzepzioaren arabera.
Gaitasun eleanitzaren eta kulturanitzaren beste ezaugarri bat da ez dagoela gaitasun elebakarren
batura soilaz osatua, aldiz, era askotako konbinazioez eta alternantziak ahalbidetzen dituela. Gerta liteke
mezuan bertan kode-aldaketa egitea, edo hizketaren forma elebidunetara jotzea. Era horretako errepertorio
bat, aberatsagoa, baliagarria da ataza gauzatzeko estrategia egokiak aukeratzeko, ahal denean,