Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

Het opleggen van een bestuurlijke boete gaat in de praktijk als volgt. Allereerst moet worden
benadrukt dat boeteoplegging de laatste stap is in het onderzoekstraject. Binnen de NMa wordt
een zaak behandeld aan de hand van het concept ‘Chinese walls’. Dit betekent dat de taak ‘op‐
sporing’ in andere handen ligt dan de taak ‘sanctieoplegging’. De Directie Mededinging doet het
onderzoek naar het feit. Uiteindelijk brengt deze Directie een rapport uit waarin omschreven is
wat de onderneming(en) verweten wordt. Het rapport wordt ter inzage gelegd, waarna belang‐
hebbenden zienswijzen kunnen inbrengen. Vervolgens kunnen de betrokkenen worden ge‐
hoord. Dit heeft veel weg van een uniforme openbare voorbereidingsprocedure. Nadat deze
stappen zijn doorlopen, wordt het dossier doorgestuurd naar de raad van de NMa, die beslist
over de sanctieoplegging. Een zaakwaarnemer heeft en mag ook niets te maken hebben met de
onderzoekstaken van de Directie Mededinging.
Het uiteindelijk bepalen van de hoogte door de zaakwaarnemer blijkt in de praktijk, ondanks dat
het beleid dat voorspiegelt, geen kwestie van een rekensom. Bij het vaststellen van de concrete
boetehoogte is het allereerst van belang dat de boete past bij andere sancties die in vergelijkba‐
re gevallen zijn opgelegd. Het voeren van een voorspelbare koers is dus leidend. Daarnaast volgt
de bestuurlijke boete haast natuurlijk uit het onderzoek. Na de voorbereidingsprocedure van de
Directie Mededinging vindt er een hoorzitting plaats. De zaakbehandelaars krijgen dan de gele‐
genheid om zich een beeld te vormen van de partijen en van de zaak. De dossiers die zijn opge‐
steld door de Directie Mededinging zijn bovendien zeer uitgebreid. Na het horen en lezen moet
een boetebedrag worden bepaald. Daarbij zijn verschillende mensen betrokken. Voor het bepa‐
len van de ‘betrokken omzet’ (ook wel de ‘besmette omzet’ genoemd) is het nodig accountants
te consulteren. Het behandelteam bestaat standaard uit drie of meer personen. Daar zijn ook
mensen van het management en de raad van bestuur bij betrokken. Er zijn ook altijd een of
meer meelezers, die het conceptbesluit beoordelen. Bovendien wijzen ook de advocaten van de
partijen op verschillende punten tijdens de loop van de procedure. Uiteindelijk worden aan de
raad verschillende opties (concept‐boetebeschikkingen) gepresenteerd waar hij uit kan kiezen.
Benadrukt moet worden dat de voorbereidingen van het besluit zo intensief zijn, dat de uit‐
komst nooit verrassend is. Uiteindelijk staat generale en speciale preventie voorop; de bestuur‐
lijke boete is niet het betalen van een schadevergoeding, dus het is niet alleen een kwestie van
plussen en minnen.
Er bestaan geen interne richtlijnen voor de boeteoplegging. Dat is ten eerste niet echt nodig (in
de praktijk ‘volgt’ de boete uit het proces) en bovendien is het niet goed denkbaar wat daarin
zou kunnen staan. De boeteoplegging door de NMa is erg casuïstisch, dus de omstandigheden
die een rol spelen bij de beoordeling van een zaak staan op zichzelf. Dat is niet in richtlijnen te
vangen. In de wet en vooral in het beleid zijn derhalve de criteria voor boeteoplegging te vinden.
De basis is 10% van de betrokken (‘besmette’) omzet. Daarna wordt deze basis verhoogd of ver‐
laagd als gevolg van omstandigheden die verzwarend of verzachtend uitwerken. De rol of hou‐
ding van de betrokkene is daarbij ook van groot belang. De leider in het kartel krijgt bijvoorbeeld
een hogere boete. Dit heeft te maken met preventie; initiatiefnemers voor een kartel worden
hopelijk afgeschrikt door de hogere boetes. Daarnaast kent de NMa de clementieprocedure. Het
doel daarvan is het verhogen van de pakkans. Het idee is dat degene die het kartel meldt bij de
NMa geen of een lagere boete hoeft te betalen. De ‘verklikker’ wordt dus beloond met boete‐
immuniteit. Indien er al een onderzoek loopt en er komt iemand naar voren die het kartel meldt,
krijgt diegene niet een volledige clementie. Ook als tweede of derde melder krijgt een onder‐
neming minder matiging. De NMa hoopt ondernemingen met de clementieprocedure te stimu‐
70