Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

op het terrein van SZW. 6 Een en ander maakt duidelijk dat voor het onderhavige vraagstuk van de
hoogte en wijze van tarifering van boetes niet alleen wetenschappelijke, maar ook politieke en
maatschappelijke belangstelling bestaat. 7
Het doel van het onderzoek is gezien het bovenstaande het ontwerpen van een referentiekader
met daarin de kenmerken die de hoogte van een boete bepalen. Het vertrekpunt van het
onderzoek is dat er uiteenlopende boetestelsels bestaan, die op een verschillende wijze tot een
boete leiden. Het onderzoek dient daarom te achterhalen (reconstrueren) wat de rationaliteit is
van deze boetestelsels en de individuele beslissingen over de boetehoogte (welke beslisregels
worden gebruikt bij de vaststelling van de boete?). Dit is het beschrijvende deel van het onderzoek.
Daarnaast dient het onderzoek te voorzien in een analyse van de vormgeving van boetestelsels,
waardoor gezocht kan worden naar meer eenheid in die stelsels. Uiteindelijk wordt gestreefd
naar een aantal suggesties ten behoeve van het ontwerpen van een boetestelsel in een wet of een
modelbeleid voor boeteopleggende organen.
1.2 Probleemstelling en deelvragen
1.2.1 Hoofdvraag
Met dit onderzoek wordt beoogd een referentiekader tot stand te brengen met betrekking tot twee
punten: de hoogte van boetes en de vormgeving van boetestelsels. Derhalve is dit onderzoek gericht
op de beantwoording van de volgende hoofdvraag:
Hoe wordt de boetehoogte in het bestuursrecht en het strafrecht bepaald en op welke
wijze kan meer eenheid worden gebracht in de systematiek waarmee de boetehoogte
wordt vastgesteld?
Voor de beantwoording van deze vraag is van belang dat het bereik van het onderzoek helder is.
Daarom volgt hieronder een toelichting en wordt het onderzoek op een aantal onderdelen afgebakend.
1.2.2 Toelichting en afbakening
Boete en geldboete
Allereerst dient te worden opgemerkt dat het begrip ‘boete’, zoals dat wordt gebruikt in dit onderzoek,
wordt opgevat als geldboete. Naast de geldboete kan men nog vele vormen van boetes
onderscheiden, uiteenlopend van werkstraffen en rijontzegging tot celstraffen. Deze vormen van
bestraffing of beboeting vallen echter buiten het kader van het onderzoek. Deze keuze wordt gerechtvaardigd
door de constatering dat juist binnen de categorie van de geldboetes het gebrek aan
eenheid het meest opvallend is. Geldboetes treft men zowel in het strafrecht aan als in het bestuursrecht
(dat de mogelijkheid van bijvoorbeeld werkstraffen of celstraffen niet kent). Juist
voor deze geldboetes is het daarom interessant om te bezien in hoeverre strafrechtelijke boetes en
boetesystematieken afwijken van de bestuursrechtelijke variant. De overige boetevormen laten
zich minder gemakkelijk, onafhankelijk van de precieze context waarin zij zijn opgelegd, vergelijken.
Dat maakt een onderzoek naar een referentiekader dat recht doet aan alle mogelijke sancties
in het bestek van dit onderzoek niet haalbaar. In breder gericht onderzoek zouden aanzienlijk
meer en zeer uiteenlopende overwegingen in het onderzoek betrokken moeten worden. Denk
bijvoorbeeld aan de (gemotiveerde) keuze door de wetgever en rechter tussen de geldboete en de
vrijheidsstraf.
Het voorgaande neemt niet weg dat andere sancties dan geldboetes wel op een andere
manier in het onderzoek worden betrokken, namelijk voor zover hun toepasselijkheid (op het
niveau van algemene regels) en toepassing (op praktijkniveau) op de hoogte van geldboetes van
invloed kunnen zijn. De hoogte van de wettelijke maximumboete, bijvoorbeeld, zal mede afhan-
6
Zie ook de brief van 10 maart 2011 van minister Kamp en staatssecretaris De Krom aan de Voorzitter van de Tweede Kamer (Ka‐
merstukken II 2010/11, 17 050, nr. 403, p. 4).
7
Waarbij voorts (discussies over) het wetsvoorstel minimumstraffen moet worden genoemd. De desbetreffende zaken vallen even‐
wel buiten het bestek van dit onderzoek.
2