Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

3 Verkenning bestuursrechtelijke boetestelsels
3.1 Inleiding
In dit hoofdstuk wordt nagegaan hoe in het bestuursrecht de hoogte van de boetes wordt be‐
paald. De ontwikkeling van het recht omtrent de bestuurlijke boete en daarmee de uitgangspun‐
ten die ten grondslag liggen aan de hoogte van de boete is versnipperd over verschillende bij‐
zondere wetten. Er is geen uniforme dogmatiek, noch in de literatuur, noch in de parlementaire
geschiedenis, waarmee de hoogte van de boete kan worden verklaard.
Het doel van dit hoofdstuk is het achterhalen van de rationaliteit van de bestuurlijke
boetestelsels. Dit moet leiden tot een aantal factoren die door de bank genomen een rol spelen
bij het bepalen van de hoogte van de bestuurlijke boete. Dit zou men de rationaliteit van een
boetestelsel kunnen noemen. De reconstructie van de rationaliteit van bestuurlijke boetestelsels
wordt in dit hoofdstuk gebaseerd op de bestudering van een steekproef van twaalf boetestel‐
sels. Deze steekproef is selectief tot stand gekomen, met als doel een zo groot mogelijke sprei‐
ding over beleidsterreinen, departementen en typen rechtsgoederen die door het boetestelsel
worden beschermd. De reconstructie van de rationaliteit is gebaseerd op een gedetailleerde
beschrijving van de wetsgeschiedenis en aanvullende beleidsstukken en toelichtingen, waarin de
motieven van het boetestelsel worden beschreven.
Van drie boetestelsels is deze beschrijving uitgebreid met een verdiepende casestudy,
waarmee de reconstructie van het boetestelsel wordt verbreed naar de boetepraktijk. Met boe‐
tepraktijk wordt gedoeld op de dagelijkse beslissingen binnen het uitvoerende bestuursorgaan
aangaande de op te leggen boetes. De beschrijving van de boetepraktijk heeft tot doel te con‐
troleren in hoeverre wet en beleid doorwerken in de concrete, individuele beslissingen omtrent
de boetehoogte. Bovendien bieden de casestudies mogelijk aanknopingspunten voor nadere
motieven die de vormgeving van een boetestelsel kunnen verklaren.
In § 2 worden de twaalf boetestelsels, en de motieven die daaraan ten grondslag liggen,
beschreven aan de hand van de parlementaire geschiedenis en beleidsdocumenten. § 3 bevat
een beschrijving van de boetepraktijk. In § 4 wordt een samenvattend overzicht geschetst van
de motieven die in het bestuursrecht een rol spelen bij de bepaling van de boetehoogte. Dit
overzicht zou men kunnen zien als het referentiekader voor de hoogte van boetes, zoals die uit
het bestuursrecht opdoemt.
3.1.1 Algemene Ouderdomswet (AOW)
3.1.1.1 Inleiding
De AOW regelt het ouderdomspensioen. Overtreding van artikel 49 AOW wordt, in artikel 17c
lid 1 AOW, met een bestuurlijke boete bedreigd. De overtreding heeft betrekking op het schen‐
den van een informatieverplichting. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het niet door‐
geven van het duurzaam voeren van een gezamenlijke huishouding. Het verantwoordelijke de‐
partement is het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de AOW wordt uitge‐
voerd door de Sociale verzekeringsbank (Svb), dat ook bevoegd is tot het opleggen van bestuur‐
lijke boetes. In 2009 zijn 1.579 bestuurlijke boetes opgelegd. 1
1 Svb (SUWI) Jaarverslag 2009, p. 40
1