Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

Echter, ervan uitgaande dat het normatieve oordeel met betrekking tot de (ten opzichte
van andere delicten) relatieve strafwaardigheid van een strafbaar feit mede is gebaseerd op
bepaalde factoren met een strafverhogend of ‐verlagend effect, zal in dit onderdeel van het
onderzoek worden getracht deze factoren te inventariseren. Dat wil zeggen dat enerzijds wordt
aanvaard dat de normatieve overwegingen die de wetgever ten grondslag heeft gelegd aan de
maximum straffen waarmee delicten worden bedreigd, als zodanig niet voldoende ‘operatio‐
neel’ zijn (te maken) om te kunnen dienen als richtinggevend, of zelfs maar als instrument, in
het streven naar een heldere eenduidige systematiek ter bepaling van sanctiehoogten. Ander‐
zijds wordt echter aangenomen dat in de rechtsgeschiedenis en rechtsontwikkeling trends, re‐
denen en oorzaken zijn aan te wijzen waarop die relatieve strafwaardigheid is gefundeerd, dan
wel op grond waarvan het oordeel over de strafwaardigheid van bepaalde delicten is of wordt
bijgesteld. Kortom, in dit deel van het onderzoek zal het accent liggen op de factoren die op
wetgevingsniveau een strafverhogend of ‐verlagend effect hebben, en wel in tweeërlei opzicht:
enerzijds (systematisch gezien) ten opzichte van een ander (grond)delict, anderzijds (in de tijd
gezien) ten opzichte van eerdere, inmiddels als achterhaald beschouwde, opvattingen over de
strafwaardigheid van de desbetreffende delicten. De gedachte is dat deze factoren gemakkelij‐
ker zijn te veralgemeniseren, te rubriceren en te operationaliseren dan de vaak betrekkelijk on‐
grijpbare en onbenoembare normatieve overwegingen die ten grondslag hebben gelegen aan de
bepaling van de strafmaxima per delict als zodanig.
Daar komt nog bij dat deze systematiek van strafverhogende en strafverzwarende facto‐
ren ook tot de kern behoort van de strafvorderings‐ en andere richtlijnen van het OM zoals (met
name) vorm gegeven in het Kader voor Strafvordering en de BOS‐Polaris‐richtlijnen (het tweede
niveau van de zgn. ‘rationaliteit van het reguleringsstelsel’). Deze systematiek speelt zelfs een
niet onbelangrijke rol op het niveau van de concrete strafoplegging, zoals wel blijkt uit de oriën‐
tatiepunten van het Landelijk Overleg van Voorzitters van Strafsectoren (LOVS) en de Databank
Consistente Straftoemeting.
In de vorige subparagraaf zijn bij wijze van inleiding al enkele voorbeelden van deze
strafverhogende en strafverlagende factoren de revue gepasseerd. In de volgende subparagraaf
wordt daarop voortgeborduurd aan de hand van een overzicht van een groot aantal strafverho‐
gende en strafverlagende factoren van zeer uiteenlopende aard. Hoewel bij deze inventarisatie
een bepaalde vorm van rubricering niet geheel te vermijden is, zal dat voorshands niet het be‐
langrijkste doel zijn. 5
2.2.2.2 Twee categorieën factoren
In het overzicht van factoren die de hoogte van sancties (meer in het bijzonder boetes) bepalen,
worden strafverhogende en strafverlagende factoren besproken, die:
- Afwijking van de strafmaxima bij een ander (grond)delict rechtvaardigen.
- Bijstelling van de tot dan toe geldende straftoemeting rechtvaardigen.
Voorts zal een enkel woord worden gewijd aan externe factoren die bepalend kunnen zijn voor
de aard en de hoogte van de maximum straffen die voor bepaalde typen delicten gelden.
Wat de eerste categorie strafverhogende en ‐verlagende factoren betreft, is aansluiting ge‐
zocht bij de systematiek van het Wetboek van Strafrecht en enkele bijzondere strafwetten. In
dat verband is – zo nodig – de Memorie van Toelichting (MvT) bij het oorspronkelijke Wetboek
5 Zo is de verleiding groot aan te haken bij de rubricering van de strafbeïnvloedende omstandigheden die Schuyt hanteert: a) de
persoon van de dader: wie, b) de wijze waarop: hoe; c) de gevolgen: effect; d) de omstandigheden: context; e) overige factoren.
Hoewel er, zoals nog zal blijken, sprake is van overlappingen, is toch voor een wat andere – de in de hoofdtekst uiteengezette –
benadering gekozen.
3