Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

2.2.3.2.2 Draagkracht
Uit onder meer artikel 24 Sr blijkt dat ook de draagkracht een strafverlagende factor is of kan
zijn. Artikel 24 Sr bepaalt dat bij de vaststelling van de geldboete rekening wordt gehouden met
de draagkracht van de verdachte en de mate waarin dat nodig is met het oog op een passende
bestraffing van de verdachte zonder dat deze in zijn inkomen en vermogen onevenredig wordt
getroffen.
Ook andere bepalingen kunnen in de sleutel worden gezet van de draagkracht als straf‐
verlagende factor. Zo wordt in het jeugdstrafrecht de maximum boete beperkt tot een alge‐
meen maximum: het maximum van de tweede categorie van artikel 23 lid 4 Sr (art. 77l Sr), een
fractie van wat algemeen gesproken als maximum boete kan worden opgelegd op grond van
artikel 23 lid 4 Sr.
Andersom kunnen – zo bleek – aan rechtspersonen geldboetes worden opgelegd tot ten
hoogste het bedrag van de naast hogere categorie van artikel 23 lid 4 Sr. Dat kan in bepaalde
gevallen een verdubbeling of zelfs een vertienvoudiging van de boete opleveren die aan een
natuurlijke persoon kan worden opgelegd. Ook in dat verband zal de draagkracht een rol heb‐
ben gespeeld bij het vaststellen van de maximum boetes voor rechtspersonen, respectievelijk
voor natuurlijke personen.
2.2.3.2.3 Het ontbreken van verwijtbaarheid
Zoals bij de bespreking van de strafverhogende factoren al bleek, vormt ook het ontbreken van
verwijtbaarheid een strafuitsluitende (of strafverminderende) factor. Daarbij zijn allerlei alge‐
mene en bijzondere, wettelijke en buitenwettelijke varianten te onderscheiden. Belangrijke
algemene (wettelijke) varianten zijn: ontoerekeningsvatbaarheid, psychische overmacht, nood‐
weerexces, het te goeder trouw opvolgen van een onbevoegd gegeven ambtelijk bevel. Bijzon‐
dere wettelijke schulduitsluitingsgronden komen nauwelijks meer voor (afgezien van omstan‐
digheden die in feite als vervolgingsuitsluitingsgronden, kwalificatieuitsluitingsgronden, faits
d’excuses, etc., moeten worden aangemerkt), of het moet zijn dat bepaalde wettelijke strafver‐
minderingsgronden de strekking hebben van schulduitsluitings‐ of schuldverminderingsgrond,
zoals bij kinderdoodslag en kindermoord het geval lijkt te zijn.
Daarnaast spelen nog tal van ongeschreven – in de rechtspraak ontwikkelde – varianten
van avas een rol, die inmiddels bijna de status van ‘wettelijke regel’ hebben (in ieder geval in de
ogen van het EHRM, gezien de autonome uitleg die het Hof geeft aan het begrip ‘law’; daartoe
kan in de ogen van het EHRM ook algemeen toegankelijke jurisprudentie worden gerekend). Te
denken valt aan verschoonbare (rechts‐ en feitelijke) dwaling, de maximaal te vergen zorg, ver‐
schoonbare onmacht, et cetera.
2.2.3.2.4 Andere strafuitsluitingsgronden
Naast het ontbreken van verwijtbaarheid vormen ook het ontbreken van de wederrechtelijk‐
heid, alsmede de boven genoemde vervolgingsuitsluitingsgronden, kwalificatieuitsluitingsgron‐
den, daderschapsuitsluitingsgronden en faits d’excuses belangrijke strafverminderende of straf‐
uitsluitende factoren.
Wat betreft de vervolgingsuitsluitingsgronden kan bijvoorbeeld worden gewezen op het
ne bis in idem‐beginsel (art. 68 Sr), het una via‐beginsel dat in verschillende wetten voorkomt,
de schikking (de transactie van art. 74 Sr, zie hierna), de leeftijd van de dader (vgl. art. 486 Sv:
kinderen onder twaalf jaar zijn niet vervolgbaar), de kwaliteit van de dader en/of het slachtoffer
(vgl. art. 316 Sr: strafvervolging wegens diefstal tussen echtgenoten is uitgesloten), et cetera.
Allemaal factoren die vervolging, en dus bestraffing, uitsluiten.
19