Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

Vanuit de invalshoek van de instrumentele functie van handhavingsstelsels in het kader van
ordeningswetgeving (vgl. de WED), lijkt het accent niet zozeer te liggen op straftoemetingsfacto‐
ren opgevat als instrumenten om zo nodig in complexe gevallen maatwerk te kunnen leveren,
maar op factoren in de zin van instrumenten waarmee de ordeningswetgeving op een doelmati‐
ge wijze kan worden gehandhaafd. Daarbij kan de toelichting bij het oorspronkelijke ontwerp
van de WED (waarnaar in de inleidende paragrafen van dit hoofdstuk werd verwezen) in herin‐
nering worden geroepen. Daarin werd gesteld: “Voor de economische strafrechter zal de reclas‐
seringsvraag veelal nevengeschikt moeten zijn aan deze andere vragen: hoe is zoveel mogelijk
het met het delict verkregen voordeel weg te nemen en de schade te herstellen, door het delict
toegebracht, welke gevaren zijn voor de volkshuishouding te vrezen van de in elk bepaald geval
te duchten recidive en hoe kunnen deze gevaren zo doelmatig worden ondervangen?” En in de
Memorie van Toelichting bij de eerste WED (1947) voegt de minister daaraan nog toe: “De
noodzakelijkheid van streng strafrecht op economisch terrein vindt haar eenvoudige verklaring
in de grote voordelen voor de delinquent en daartegenover de grote nadelen die voor de ge‐
meenschap en voor individuele medeburgers aan economische delicten verbonden kunnen
zijn.” 119
Ook uit het onderzoeksrapport ‘De WED op de helling’ blijkt dat de strafrechtelijke
handhaving van ordeningswetgeving, veelal opgevat als het sluitstuk van de primair bestuurs‐
rechtelijke handhaving van deze ordeningswetgeving, in de eerste plaats een instrumenteel
karakter heeft. Dat blijkt een grote aantrekkingskracht uit te oefenen op verschillende departe‐
menten in die zin, dat ook ordeningswetgeving die niet kan worden gerekend tot de handha‐
vingsstelsels waarvoor de WED van oudsher is bedoeld, er toch in wordt ondergebracht. Het is
hier niet de plaats om uitgebreid in te gaan op deze ontwikkelingen en op de vraag of dat anders
zou moeten. 120 Wel kan daarmee worden onderstreept dat er – wat betreft functies en instru‐
mentarium – kan worden gedifferentieerd tussen diverse typen normenstelsels. Aangenomen
mag worden dat dit ook consequenties heeft voor de vraag welke straftoemetingsfactoren rele‐
vant zijn voor boetstelsels in het kader van ordeningswetgeving. Wat dat laatste betreft kan
worden voortgeborduurd op hetgeen hiervoor al is opgemerkt met betrekking tot de specifieke
aanwijzingen en richtlijnen op het terrein van ordeningswetgeving. Een analyse van deze richt‐
lijnen kan (in descriptieve zin) een aanwijzing opleveren wat betreft de relevantie van de geïn‐
ventariseerde straftoemetingsfactoren voor boetestelsels in het kader van ordeningswetgeving.
Op grond daarvan zal hieronder een selectie worden gemaakt.
Daarbij moet overigens nog eens worden benadrukt dat ook overtredingen van orde‐
ningswetgeving tot complexe straftoemetingskwesties kunnen leiden, zodat daarvoor een boe‐
testelsel dat is gebaseerd op een grofmazig netwerk van straftoemetingscriteria, niet kan vol‐
staan. Enigszins cryptisch geformuleerd: een boetestelsel dient te worden gereserveerd voor dat
type delicten waarvoor geen andere straftoemetingsfactoren van belang zijn dan waarop het
boetestelsel is gebaseerd. Met andere woorden: een grofmazig straftoemetingsstelsel dat is
gebaseerd op enkele ‘primaire’ straftoemetingsfactoren, is alleen geschikt voor eenvoudige
delicten waarbij nuancering niet nodig of wenselijk is, en waarbij – binnen een bepaalde band‐
breedte – geen andere factoren een rol spelen dan de factoren die de grondslag vormen voor
het desbetreffende boetestelsel. Daarmee evolueert de descriptieve inventarisatie van straf‐
toemetingsfactoren tot een prescriptieve selectie, zij het op basis van een analyse van de geïn‐
ventariseerde strafverhogende en ‐verlagende factoren en voorts (gelet op de probleemstelling
119 Kamerstukken II 1947/48, 48 603, nr. 3 p. 12. Zie voorts E. Gritter, G. Knigge en N.J.M. Kwakman, De WED op de helling. Een
onderzoek naar de wenselijkheid de Wet op de economische delicten te herzien, (WODC: Onderzoek en beleid, nr. 234) Den Haag:
Boom Juridische uitgevers 2005. p. 21‐24.
120 Daarvoor zij gewezen naar het desbetreffende rapport zelf.
59