Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

Ook op het niveau van de strafoplegging zijn inmiddels uitgangspunten ontwikkeld die rechters
gebruiken als oriëntatiepunten bij de vraag welke strafmaat en ‐modaliteit in een concreet geval
als passend kunnen worden beschouwd. 110 Daarnaast is sinds 2002 de zogenoemde Databank
Consistente Straftoemeting operationeel. Daarin worden uitspraken (van gerechtshoven) opge‐
nomen waarbij een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van meer dan vier jaar is opgelegd. Dat
maakt gevalsvergelijking mogelijk met betrekking tot ernstige strafbare feiten. In die zin kan de
Databank worden opgevat als een aanvulling op de oriëntatiepunten, die uitsluitend betrekking
hebben op minder ernstige strafbare feiten. Met beide initiatieven wordt beoogd een einde te
maken aan moeilijk te verklaren en te verantwoorden verschillen in de straffen die rechters
opleggen in vergelijkbare gevallen.
De aanzet tot een consistent landelijk straftoemetingsbeleid door middel van landelijke
richtlijnen kwam van de voorzitters van de strafsectoren, die in 1998 het initiatief ontwikkelden
de straflijsten die individuele rechtbanken en hoven al gebruikten als oriëntatiepunt bij het be‐
palen van de straf voor bepaalde typen strafzaken, op elkaar af te stemmen. 111 Daartoe werd de
Commissie Straftoemeting ingesteld. Na een aanloopperiode, waarin aan de hand van een
startnotitie van de Commissie een aantal uitgangspunten werd ontwikkeld die op hun beurt
waren ontleend aan de straftoemetingspraktijk, heeft het LOVS op basis daarvan eind 1998 een
aantal landelijke oriëntatiepunten geformuleerd. Tegenwoordig worden de landelijke oriënta‐
tiepunten ontwikkeld door de zogeheten Commissie Rechtseenheid, een commissie van het
LOVS. Het initiatief tot het ontwikkelen van oriëntatiepunten ligt bij het LOVS. Dat geeft de
Commissie Rechtseenheid opdracht tot het ontwikkelen van het desbetreffende oriëntatiepunt.
Die ontwikkelt vervolgens het oriëntatiepunt in samenspraak met de rechtbanken en gerechts‐
hoven (in het algemeen in twee consultatierondes) en legt het resultaat ten slotte ter vaststel‐
ling voor aan het LOVS.
Uit een onderzoek van Schoep en Schuyt kan worden afgeleid dat de oriëntatiepunten
een succes blijken te zijn. Ze worden in de praktijk veel toegepast. De verklaring voor het succes
schuilt volgens de onderzoekers in het feit dat de oriëntatiepunten nauw aansluiten bij de straf‐
toemetingspraktijk (alhoewel de onderzoekers daarbij wel kanttekeningen plaatsen) en dat de
oriëntatiepunten als een handig hulpmiddel worden ervaren bij de straftoemeting. Doordat het
stelsel van oriëntatiepunten aanzienlijk fijnmaziger is dan het wettelijke stelsel met zijn ruime
wettelijke bandbreedtes, vormen ze bij het bepalen van de strafmaat een betere indicatie voor
de ernst van het feit. 112
De oriëntatiepunten hebben vooral betrekking op de daadcomponenten van het straf‐
bare feit en niet of nauwelijks op de dadercomponenten. 113 Zij kunnen worden beschouwd als
richtlijnen voor de strafmaat met betrekking tot enkele veel voorkomende delicten waar nor‐
110 Zie uitgebreid o.a. M.J.A. Duker, Legitieme straftoemeting. Een onderzoek naar de legitimiteit van de straftoemeting in het licht
van het gelijkheidsbeginsel, het democratiebeginsel en het beginsel van een eerlijke procesvoering. Den Haag: Boom Juridische
Uitgever 2003.
111 Overigens kennen de verschillende rechtbanken en hoven nog steeds hun eigen oriëntatiepunten. Vgl. de oriëntatiepunten van
het hof Leeuwarden, die als bijlage zijn bijgevoegd. Op grond van hun onderzoekje werpen Schoep en Schuyt de vraag op of het wel
zo verstandig is dat er naast de landelijke oriëntatiepunten ook nog ‘eigen’ lokale lijstjes blijven bestaan. Vanuit de doelstellingen
van de Commissie Straftoemeting, lijkt dat niet zo voor de hand te liggen, maar het is desondanks niet uit te sluiten dat lokale lijstjes
toch nog een nuttige aanvullende functie kunnen vervullen. Zie G.K. Schoep en P.M. Schuyt, Instrumenten ter ondersteuning van de
rechter bij de straftoemeting; een onderzoek naar de (potentiële) effectiviteit van de Databank Consistente Straftoemeting en de
oriëntatiepunten voor de strafvordering, Leiden: E.M. Meijers Instituut 2005, p. 73.
112 Zie G.K. Schoep en P.M. Schuyt, Instrumenten ter ondersteuning van de rechter bij de straftoemeting; een onderzoek naar de
(potentiële) effectiviteit van de Databank Consistente Straftoemeting en de oriëntatiepunten voor de strafvordering, Leiden: E.M.
Meijers Instituut 2005, p. 70‐73.
113 A. Schmidt, ‘De cirkel is rond: over instrumenten die helpen bij straftoemeting’, Trema straftoemetingsbulletin, nr. 2, 2005, p. 43‐
47.
45