Referentiekader geldboetes - Europese Beweging

degelijk handhavingsinstrumenten nodig heeft. 21 Burgers betrekken bij de straftoemeting in dat
verband, lijkt dan ook het paard achter de wagen spannen.
2.2.2.8 Rechter en OM‐beleid
Voorts blijkt uit het voorafgaande dat er verschil van mening bestaat over de vraag of de rechter
voor het straftoemetingsbeleid wellicht kan aanhaken bij OM‐beleidsregels en ‐aanwijzingen, of
dat hij zelf de verantwoordelijkheid moet dragen voor het ontwikkelen van eigen richtlijnen. Als
gezegd, dienen volgens de Projectgroep Straftoemetingsinstrumentarium de beleidsregels en
aanwijzingen van het OM (BOS‐Polaris etc.) niet als vertrekpunt voor de straftoemeting te gel‐
den, omdat de straftoemeting een eigen verantwoordelijkheid is van de rechter. Daar wordt
echter ook wel anders over gedacht. Zo meent de P‐G bij de Hoge Raad, J.W. Fokkens, dat con‐
sistente straftoemeting niet op basis van (door het LOVS en de Commissie Rechtseenheid ont‐
wikkelde) oriëntatiepunten vorm zou moeten krijgen, maar op basis van een in de rechtspraak
te ontwikkelen straftoemetingsrecht. 22 Daarbij zouden de strafvorderingsrichtlijnen van het OM
juist wel een belangrijke rol kunnen vervullen, mits ze maar, meer dan nu het geval is, aanslui‐
ting zoeken bij de praktijk van rechterlijke straftoemeting. Dat kan worden bereikt door – in
plaats van zeer vergaande detaillering en fixatie, met name wat betreft bepaalde daadcompo‐
nenten – bandbreedtes te ontwikkelen. Deze bandbreedtes bieden voldoende mogelijkheden
om de strafoplegging zo precies mogelijk toe te snijden op de omstandigheden van het geval.
Afwijking van deze bandbreedtes dient te worden verantwoord op grond van artikel 359 lid 2
(tweede volzin) Sv, hetgeen zal resulteren in jurisprudentie over straftoemetingsfactoren die –
in de vorm van de verder uit te bouwen Databank Consistente Straftoemeting – als leidraad kan
dienen voor de rechterlijke macht. Op die manier ontwikkelt zich, bij het ontbreken van explicie‐
te wettelijke straftoemetingsfactoren, binnen de rechtspraak zelf, in wisselwerking met het OM
(en dus ook indirect met de minister en zelfs met de volksvertegenwoordiging), consistente
straftoemetingsjurisprudentie. Dat leidt volgens Fokkens uiteindelijk tot een toetsbaar stelsel
van ruim geformuleerde regels en rechtspraak, waar een beroep op kan worden gedaan, en
waarmee kan worden voorkomen dat de aandacht voor de persoon van de dader wordt onder‐
gesneeuwd door de focus op uniformering.
Welke consequenties deze gedachtegang kan of moet hebben voor de straftoemetings‐
systematiek met betrekking tot boetestelsels in het kader van ordeningswetgeving, valt niet
helemaal te overzien. Wel lijkt het pleidooi voor ‘bandbreedtes en de daarin besloten liggende
speelruimte in plaats van gefixeerde tarifering’ vooral te zijn ingegeven door de vrees dat de
persoon van de dader ondergeschikt wordt gemaakt aan de focus op uniformering. Maar ook
wat dat betreft ligt het in de rede niet alle delicten onder één noemer te brengen, maar te diffe‐
rentiëren tussen enerzijds eenvoudige ordeningsdelicten waarbij het accent ligt op conditione‐
ring, en anderzijds complexe delicten waarbij de persoon van de verdachte, de mate van ver‐
21 Zie bijv. E. Gritter, G. Knigge en N.J.M. Kwakman, De WED op de helling. Een onderzoek naar de wenselijkheid de Wet op de eco‐
nomische delicten te herzien, (WODC: Onderzoek en beleid, nr. 234) Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2005, p. 76: “Daarbij moet
worden bedacht dat overtredingen van ordeningswetgeving over het algemeen slechts aan het licht komen door actief toezicht en
speurwerk van overheidswege. Immers, naarmate overtredingen uitsluitend een schending opleveren van ‘het algemeen belang’ dat
door ordeningswetgeving wordt beschermd, en particuliere burgers daardoor dus niet in hun privé‐belangen worden getroffen, zal
de overheid het niet van aangiftes en dergelijke moeten hebben. Reactieve opsporing op basis van een concrete verdenking zal dan
over het algemeen niet volstaan.”
22 Zie J.W. Fokkens en M.J.A. Duker, ‘Straftoemeting als rechtsvinding’ (Bewerkte versie van de lezing die J.W. Fokkens over dit
onderwerp heeft gehouden op het Symposium Straftoemeting te Amsterdam) in Trema Straftoemetingsbulletin, nr. 1, 2006, p. 1‐5.
Zie voorts Marius Duker, Legitieme Straftoemeting; Een onderzoek naar de legitimiteit van de straftoemeting in het licht van het
gelijkheidsbeginsel, het democratiebeginsel en het beginsel van een eerlijke procesvoering, Den Haag: Boom Juridische uitgevers
2003, § 4.3 en met name § 4.3.2 (Strafvervolgingsbeleid als uitgangspunt voor de rechter) en § 4.3.3 (Een functionele wisselwerking
via het strafvorderingsbeleid).
9